E-ihracatta güncel devlet teşvikleri! Dünya kadar destek var!

MİTHAT YURDAKUL- Ticaret Bakanlığı, dünya genelinde gerçekleşen dijital dönüşüm ve küresel ticaretteki değişen ihtiyaçlar doğrultusunda, e-ticaret ekosisteminin güncel ihtiyaçlarını takip altına aldı. Bu kapsamda; sınır ötesi e-ticaret sektörüne yön vermek, e-ihracat konusunda destekler sağlamak, bilgilendirme yapmak, eğitim programları düzenlemek suretiyle Türkiye'nin genel ihracatı içerisinde yüzde 1'lik bir paya sahip olan e-ihracatın payının yüzde 10’lara çıkarılması hedefleniyor. Oluşturulan destek mekanizması ile şirketlerin, pazaryerlerinin ve perakende e-ticaret sitelerinin e-ihracata hazırlanmasına, yurtdışı pazaryerlerinde Türk ürün ve markalarının çevrim içi sergilenmesine, tanıtılmasına, yurtdışı siparişlere ilişkin hızlı teslimatın sağlanmasına yönelik giderlerinin desteklenmesine, şirketlerin e-ihracat gerçekleştirmelerine imkân sağlanacak.

Destekler güncellendi

Bakanlığın çalışmaları doğrultusunda, e-ihracat desteklerinde yapılacak başvurularda izlenecek aşamalar ve dikkat edilmesi gereken konular, son genelgelere göre güncellendi. E-ihracat destekleri; yurtdışı pazarlarda ve pazaryerlerinde Türk ürünlerinin ve markalarının çevrim içi sergilenmesi, tanıtılması, yurtdışı siparişlere ilişkin hızlı teslimatın sağlanmasına yönelik giderlerinin desteklenmesi, şirketlerin e-ihracat gerçekleştirmelerine imkan sağlayacak e-ihracat konsorsiyumları ile Türkiye E-İhracat Platformuna yönelik faaliyetlere ilişkin giderlerin desteklenmesi başlıklarını kapsıyor.

İlk adım: Perakendeci mi, yoksa pazar yeri misiniz?

Desteklerden yararlanmak isteyenler öncelikle kapsama alınma başvurusu yapıyor. Bu sırada, yararlanıcının statüsü (şirket, pazaryeri, perakende e-ticaret sitesi, B2B platformu, E-ihracat konsorsiyumu) belirleniyor. Yararlanıcılar sadece tek bir statü ile desteklerden yararlanabiliyor. Diğer bir deyişle, pazaryeri olarak statü alan bir yararlanıcı, perakende e-ticaret sitesi veya şirket olarak başvuru yapamıyor. Aynı şekilde, perakende e-ticaret sitesi olarak statü alan bir yararlanıcı da pazaryeri olarak desteklerden faydalanamıyor. Sadece şirket statüsü alan yararlanıcılar, ön şartları ve kriterleri sağlamaları durumunda, diğer yararlanıcı statülerinden birine geçmek için başvurabiliyor. Başvurularının uygun görülmesi halinde desteklerden yeni statüleri ile faydalanabiliyor.

Türk ürünü şartı

5986 sayılı karar kapsamında, sadece Türk ürünlerinin e-ihracatına ilişkin faaliyetler destekleniyor. Bir ürünün Türk ürünü olarak kabul edilebilmesi için üretim sürecinin tamamının veya bir bölümünün Türkiye’de gerçekleştirilmesi gerekiyor. Bunun için de üründe ve satışa sunulduğu platformda, Küresel Ticari Ürün Numarası (KTÜN) (Global Trade Item Number - GTIN) bilgisi ve Türkiye’ye ait üretim yeri bilgisi aranıyor. KTÜN numarası, ticari ürünlerin üzerinde barkodlara basılmış şekilde yer alıyor ve ürünü dünya üzerinde özgün olarak tanımlamaya yarıyor. TOBB bünyesinde faaliyet gösteren kuruluşlar üzerinden de alınabilen numaralarda, e-ihracata konu edilen ürünün üretim yerinin Türkiye olarak girilmesi gerekiyor.

Hedef ülke neden önemli?

E-ihracatta hedef ülkelerle ticaret yapılması da şirketlere önemli devlet desteği avantajları sağlıyor. Buna göre ülkeler, küresel e-ticaretteki payları, pazara giriş şartları, uzaklık ve bakanlığın ihracat stratejileri dikkate alınarak "hedef ülke" olarak belirleniyor. E-ihracat destekleri çerçevesinde değerlendirildiğinde, küresel e-ticaretin çok büyük bir bölümü 18 hedef ülke tarafından gerçekleştiriliyor. İlgili genelge kapsamında desteklenen faaliyetlerin hedef ülkelerde gerçekleştirilmesi durumunda, sağlanan destek oranı 20 puana kadar artırılabiliyor. Dijital pazaryeri tanıtım desteği, E-ihracat tanıtım desteği, Sipariş karşılama hizmeti desteği, Depo kira desteği, Pazaryeri komisyon gideri desteği ve Sektörel ticaret ve alım heyeti, hedef ülkeler için 20 puan artırımlı uygulanıyor. Faaliyetin birden çok ülkeyi kapsaması durumunda, söz konusu ülkelerin tamamının hedef ülke olması şartıyla ilave destek oranı uygulanıyor. Örneğin, küresel pazara tek bir internet adresi (domain) üzerinden satış yapan pazaryerlerinde satış yapılması halinde destek oranı yüzde 50 olarak uygulanıyor, ancak satış yapılacak ülkeler hedef ülkeler ile sınırlanır ise yüzde 20 ilave destek sağlanıyor.

Hangi ülkeler hedef?

ABD, Arjantin, Avustralya , Brezilya, Çin, Endonezya, Filipinler, Güney Afrika, Güney Kore, Hindistan, Japonya , Kanada, Malezya, Meksika, Mısır, Singapur, Tayland ve Vietnam; bakanlık stratejisine göre hedef ülkeleri oluşturuyor. Ayrıca, çevrimiçi mağaza ve hedef ülke e-ticaret paydaşlarından alınan hizmet desteği kapsamında Çin, Hindistan ve Japonya yer alıyor. Pazaryeri komisyon desteğinden de Arjantin, Brezilya, Endonezya, Filipinler, Hindistan ve Mısır'a yatırım yapanlar faydalanabiliyor.

Yabancı marka satın alınırsa...

E-ticaret ihracat desteğinden yararlanacak şirketin markasına ilişkin yurtiçi tescil belgesinin, başvuru sahibi yararlanıcı adına olması gerekiyor. Yurtdışı tescil başvurusunun ise yararlanıcı veya yararlanıcının organik bağı olan şirketi adına olması şartı aranıyor. Marka tescil başvurusu ilk olarak yurt içinde gerçekleşmeyen markalar destekten faydalanamıyor. Ancak merkezi Türkiye’de bulunan bir şirketin ilk tescili yurt içinde gerçekleşmemiş bir markayı satın alması veya devralması durumunda, marka tescil başvurusunun ilk olarak yurt içinde gerçekleşmiş olması şartı aranmıyor. Bu durumda diğer ön şartlar yeterli oluyor.

Türk malı imajına koruma

E-ihracat desteklerinde önemli bir nokta da Türk malı imajı. Buna göre, destek kapsamında gerçekleştirilen faaliyetlerde ya da tanıtımı yapılan markada; Türk ürünü imajına zarar verilmemesi gerekiyor. Ülke menşeini farklı gösteren ifade, sembol, şekil, işaret veya ülke ya da şehir isimlerinin kullanılması veya ülke imajına zarar verildiğinin bakanlık yurt dışı temsilcisi (ticaret müşaviri/ ataşesi veya bakanlık tarafından görevlendirilen bakanlık temsilcisi) tarafından tespiti durumunda önlem alınıyor. Türk ürünü imajına zarar verildiğinin veya farklı ülke menşeini gösteren ifade kullanıldığının tespiti halinde, faaliyete ilişkin giderler, Ticaret Bakanlığı'na bağlı İhracat Genel Müdürlüğü tarafından yapılacak değerlendirme ile destek kapsamından çıkarılıyor, ilgili ödeme başvuruları değerlendirmeye alınmayarak reddediliyor.

'Turkey' yerine 'Türkiye'

Desteklerden yararlanacak ürünlerin içeriklerinin hazırlanmasında, “Turkey” ifadesi yerine Türkiye'nin aldığı karar uyarınca, “Türkiye” ifadesinin kullanılmasına da dikkat edilmesi gerekiyor. İlgili platformun tanımlamalarında “Türkiye” ifadesinin yer almaması durumunda, ürün içeriğinde “Türkiye” ifadesine yer verilmesi yeterli bulunuyor.

Sosyal medyaya uzaktan erişim

Desteklerde bir diğer önemli nokta da "uzaktan erişim entegrasyon bilgisi (API/EDI)". Uzaktan erişim entegrasyon bilgisi, iki platform arasındaki verilerin uluslararası normlara uygun ve elektronik formatta belirlenen biçimlerde paylaşılmasına imkan sağlayan entegrasyon bilgisini ifade ediyor. E-ticaret desteklerine başvuranların, alınacak desteklere ilişkin gerekli hesaplamalarının yapılabilmesi amacıyla, destekten yararlanılacak platformlara (sosyal medya, arama motorları vb.) ait uzaktan erişim entegrasyon bilgisini sunması gerekiyor. Bu bilgilerin, Ticaret Bakanlığı bünyesinde bir entegrasyon kurulana kadar, üye olunan ihracatçı birliği ile paylaşılması da yeterli görülüyor.

'Tık' başına ne kadar destek var?

Yurtdışı pazarlara giren e-tüccarlar, tanınmalarını sağlayan dijital reklamlar için de destek alabiliyor. Bu kapsamda; tıklama başına ödeme, görüntüleme reklam ve ürüne ilişkin yorum hizmetlerine ait giderler, destek kapsamına alınıyor. Tıklama başına ödeme, çeşitli dijital platformlarda gösterilen dijital reklamların tıklanmaları sonucu maliyetlendirildiği çevrim içi dijital reklam modelini ifade ediyor. Yurtdışı pazaryerlerinin, ürünleri sıralamada yukarıya çıkarmak için uyguladıkları, organik olmayan ve alıcıların yorum yaparak ürünleri bedelsiz satın alması şeklinde işleyen dijital pazarlama yöntemi, e-ticaret literatüründe “giveaway” olarak adlandırılıyor. Bu yöntem sadece yurtdışı pazaryeri tarafından sağlanması halinde destekleniyor. E-ihracatçılar, dijital reklam üzerinden dönen toplam satışlarının yüzde 20’sine kadarki dijital pazaryeri tanıtım giderleri için yüzde 50 oranında destekleniyor. Destek oranı, bakanlıkça belirlenen hedef ülkeler için yüzde 70'e kadar çıkıyor. 3 yıllık destek kapsamında, 2023 yılı için, perakende e-ticaret siteleri için yıllık 27 milyon 149 bin TL’ye, e-ihracat konsorsiyumları için de yıllık 45 milyon 248 bin liraya kadar destek verilebiliyor.

Merkez Bankası'ndan IBAN numaralarına ödeme

E-ihracatçılara yönelik desteklerde, ön onay tarihini takip eden ayın ilk günü süre başlar ve bu tarihten sonraki faaliyetlere ilişkin harcamalar destek kapsamında değerlendiriliyor. Yararlanıcılar tarafından destekler için ödeme başvurusu, en geç 6 ay içerisinde incelemeci kuruluşa (ihracatçı birliklerine) yapılıyor. Dijital pazaryeri tanıtım desteği, e-ihracat tanıtım desteği, sipariş karşılama hizmeti desteği, yurt dışı pazaryeri entegrasyon desteği, çevrimiçi mağaza ve hedef ülke e-ticaret paydaşlarından alınan hizmetler desteği ve pazaryeri komisyon gideri desteği kapsamındaki harcama belgelerini de çeyrek dönemler (ocak-mart, nisanhaziran, temmuz-eylül, ekim-aralık) itibarıyla ihracatçı birliklerine sunma zorunluluğu bulunuyor. Destek ödeme başvuru dosyası incelemeci kuruluşlar tarafından incelenip uygun bulunanlar bakanlığa iletildikten sonra, bakanlık incelemesi sonrasında ödeme emri Merkez Bankası'na gönderiliyor. Destek ödemeleri, Merkez Bankası tarafından e-ihracatçıların IBAN hesap numaralarına gönderiliyor. Bakanlık, teşviklerden yararlananların ve işbirliği kuruluşlarının faaliyetlerini izleyip ve değerlendiriyor. Gerçekleştirilen faaliyetlerin onaylanan şekilde yürütülmediğinin tespit edilmesi durumunda, destek başvurusu değerlendirmeye alınmıyor. Bakanlıkça yapılan değerlendirmede, "karne" olarak da nitelendirilen "E-İhracat Değerlendirme Beyanı" göz önüne alınıyor. E-İhracat Değerlendirme Beyanı'nda, yurtdışı e-ticaret gelirlerinin Türkiye'ye transfer edildiğine ilişkin bildirim önem kaşıyor. E-ihracatçının desteklerden faydalanarak elde ettiği e-ihracat bedellerinin, dijital platformlar üzerinden mobil ödeme, e-cüzdan, çevrimiçi para transfer hizmetleri ile transfer yapılması durumunda; bu ödeme yöntemleri üzerinden beyan yapılıyor. Yapılan denetim sonucunda, sağlanan desteği etkin kullanmadığı tespit edilirse, yararlanıcının veya işbirliği kuruluşunun; mevcut başvuruları durdurulabiliyor, destek kapsamından çıkarılabiliyor, kısıtlama veya destek oranı düşürme kararı verilebiliyor.