Tatil günü sizi fazla yormadan cevabı vereyim: Türkiyenin parası, yani Türk lirası (TL), en yakın rakibinden çok uzak ara farkla "dünyanın en değersiz parası" unvanını elinde bulunduruyor. Şimdi vereceğim rakamlardan da anlaşılacağı gibi, TL kendi başına başka bir kategoride, dünya paraları arasında.Önümde, 31 Aralık 2003 tarihli The Wall Street Journal gazetesinde yer almış olan ve ABD doları ile euronun dünya paraları karşısındaki değerlerini gösteren liste var. Bu listeye göre, dünyanın en değersiz paralarına sahip olan on ülke ve bu ülke paralarının dolar ve euro karşısındaki değerleri şöyle: Türkiyenin çok uzak ara ile, rakipsiz dünya şampiyonu olduğu alan hangisidir? 1. Türkiye 1 dolar= 1.402.803 TL, 1 euro= 1.764.976 TL2. Romanya 1 " = 32.687 ley, 1 " = 41.127 ley3. Vietnam 1 " = 15.642 dong, 1 " = 19.680 dong4. Sao Tome 1 " = 8.700 dobra, 1 " = 10.946 dobra5. Gana 1 " = 8.650 cedi, 1 " = 10.883 cedi6. Endonezya 1 " = 8.423 rupi, 1 " = 10.598 rupi7. İran 1 " = 8.333 riyal, 1 " = 10.447 riyal8. Paraguay 1 " = 5.975 guarani, 1 " = 7.518 guarani9. Azerbaycan 1 " = 4.931 manat, 1 " = 6.204 manat10.Zambiya 1 " = 4.500 kvaça, 1 " = 5.662 kvaça Bu listeye bakınca insan şu soruları sormadan edemiyor: Nasıl olmuş da bizim TL bu duruma düşmüş, ya da düşürülmüş? Bizim paramız gerçekten açık farkla dünyanın en değersiz parası mı? Ülke parasının değeri bir bakıma o ülkedeki enflasyonun bir yansıması olduğuna göre, Türkiye modern zamanların enflasyon rekortmeni olduğu için mi parası bu duruma düşmüş?Türkiyenin 1970lerden bu yana dünyadaki en yüksek enflasyonlardan birini yaşadığı bir gerçek. Çok kaba bir hesaplamayla, Türkiyenin 1970lerden bu yana yaşadığı enflasyonun ve bunu yansıtan TLnin değer kaybının yaklaşık 100 bin kat olduğunu söyleyebiliriz.Ancak Türkiye bu korkunç enflasyonu yaşarken, benzer olayı yaşayan ülkelerden iki önemli farklılık göstermiş. Birincisi, Türkiyedeki yüksek enflasyon, 1980, 1994 ve 2001 gibi akut kriz yılları dışında üç haneli rakamlara tırmanmamış, "hiperenflasyon" kriterini oluşturan dört haneli rakamlara ise hiç ulaşmamış. İkincisi, Türkiye çok uzun süren bu kronik yüksek enflasyonu yaşarken parasından sıfır atma operasyonuna hiç başvurmamış. Brezilya ve Arjantin başta olmak üzere birçok ülke ise bu 30 yıllık sürede hiperenflasyonu yaşamış ve birkaç kez parasından sıfır atmak zorunda kalmış, yeni para birimleri oluşturmuş. Eğer bu operasyonlar yapılmamış olsaydı bugün Brezilya ya da Arjantin parasının değeri TLnin çok çok altında olacaktı. TL nasıl böyle oldu? Uzun lafın kısası, TLnin bugünkü gülünç değeri (1 TL= 0.00000071 dolar), Türkiyenin 1970lerden bu yana yaşadığı enflasyon dramını yansıtan bir değer. Türkiyenin enflasyonu tek haneli rakamlara indirip bu beladan kurtulma umuduna kavuşmadan parasından sıfır atma kolaycılığına gitmemiş olması ise, bu dramı gizlemeye olanak vermediği için örnek bir davranış. Bu nedenle de Türkiye 2004 sonunda gerçekten sıfırları atma noktasına gelir ve bu operasyonu başararak Yeni TLye geçebilirse tüm dünyaya önemli bir mesaj vermiş olacak. TLden altı sıfır atılması Türkiyenin artık yüksek enflasyonla yaşamaktan vazgeçtiğini ve ciddiye alınacak bir paraya sahip olduğunu bütün dünyaya ilan edecek.Olay bu nedenle fevkalâde önemli. Ancak sıfırları atmanın sağlam bir paraya sahip olmaya yetmediğini ve bunun koşullarını sürdürmenin hiç de kolay olmadığını bir an için bile hatırdan çıkarmamamız gerekiyor. oulagay@milliyet.com.tr Hedef gerçek TL
