Bu nasıl başkent?

ABD Başkanı Donald Trump’ın açıkladığı Ortadoğu barış planı tüm dünyada büyük ses getirirken, planın Kudüs konusunda yanlı bir tutum sergilemesi sert eleştirilere neden oluyor. Planın en dikkat çeken noktalarından birisi de, gelecekte kurulması öngörülen Filistin devletinin başkenti olarak, Doğu Kudüs’ün bir beldesi olan Ebu Dis’in gösterilmesi. Ebu Dis, Doğu Kudüs’ün de doğusunda, İsrail’in güvenlik gerekçesiyle inşa ettiği duvarın gerisinde kalıyor. Plan, Kudüs’ün doğusunu da İsrail’in başkenti sınırları içinde gösteriyor ve bu bölgedeki Filistin topraklarını “ayrım duvarı”nın doğusunda kalacak şekilde kabul ediyor.

Yarım kalmış meclis

Planda başkent olarak gösterilen Ebu Dis, Filistin’in bazı kamusal binaları bulundurmasına karşın, Filistinliler için önem taşıyan bir yerleşim yeri olmaktan çok uzak. “New York Times”ta yer alan haberde, Filistin’in gelecekteki başkenti olarak anılan beldenin içler acısı hali gözler önüne serilirken, Filistinlilerin konuya ilişkin görüşlerine yer verildi. Beldenin, Kudüs’ün kutsal bölgelerine çok uzak olduğu, bir duvarla kentin merkezinden ayrıldığına dikkat çekilirken, fakirlik içindeki beldenin Filistin’in “yıkılmış hayallerinin bir yansıması” olduğu ifade edildi. Beldede bulunan tamamlanmamış meclis binası da, bu metaforun en çarpıcı örneği olarak gösterildi.

Duvar manzaralı meclis!

Doğu Kudüs’ün başkent olması hayaliyle 90’lı yılların ortalarında yapımına başlanan bina için Doğu Kudüs’e hakim bir tepe seçildi. Ancak Oslo sürecinin sona ermesi ve güvenlik bariyerinin yapılmasıyla, meclis binasının gördüğü tek nokta bu duvar oldu. Planda yine duvarın doğusunda kalan Şuafat isimli bölge de, Filistin’e bırakılıyor. Ancak bir mülteci kampının bulunduğu bu bölge de, suç oranının yüksek olduğu ve polisin bile girmeye çekindiği bir alan. Planla İsrail’in, Kudüs’ün tüm önemli alanlarını aldığı ve bu mülteci kampından da “kurtulduğu” yorumu yapılıyor.

‘Yakın kentlere gidin’

ABD Başkanı Donald Trump’ın planıyla beldenin başkent olma ihtimalini tuhaf karşılayan Filistinliler, “Burada bizim için sembolik birşey yok” diyor. Bölgede yaşayan Filistinliler, Kudüs’ün, Filistin’in tek başkenti olduğu konusunda hemfikirken, Ebu Dis’in başkent olma fikrine karşı çıkıyor. Ebu Dis’in Belediye Başkanı Ahmet Ebu Hilal, beldenin, Filistin’in başkenti olma gibi bir hayalinin olamayacağını söylüyor.

Bununla birlikte Ebu Dis için Filistin yönetimince hazırlanan İngilizce tanıtım sitesinde, yeme ve barınma için ziyaretçiler, yakındaki Kudüs, Beytüllahim ve Ramallah gibi kentlere yönlendiriliyor. Beldede görülecek tek yer ise tarihi cami.

Kim, ne demişti?

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan: Bu planla işgal edilen Filistin topraklarının ilhakı amaçlanıyor.

Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas: Kudüs olmadan herhangi bir barış, plan, müzakere ya da anlaşma olmaz.

Hamas Siyasi Büro Başkanı İsmail Heniyye: Tüm anlaşmazlıkları bir kenara koyma ve Filistin ulusal projesini tasfiye etme planı karşısında birlikte hareket etme zamanı.

Arap Birliği: Arap Birliği bu plana tamamen karşıdır ve bu planı hiçbir şekilde dikkate almayacaktır.

Avrupa Birliği: AB, 1967 sınırları dahilinde iki devletli çözümü desteklemeye devam ediyor.

Diplomatlar da karşı

ABD Başkanı Donald Trump ve İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu tarafından açıklanan plana yönelik İsrail içinden ve dünyadaki önde gelen İsraillilerden de tepkiler geliyor. Bu bağlamda “Independent” gazetesinde kaleme alınan açık mektupta “kendini barışa adamış tanınmış İsrailliler” plana karşı olduklarını dile getirdi. Mektupta, planın sorunu çözmeyeceği, aksine daha da derinleştireceği ifade ediliyor. Mektupta, Güney Afrika’daki apatheid (ırk ayrımcılığı) dönemine gönderme yapılıyor ve “Plan, ‘Apartheid 2.0’ versiyonu için yeni bir yol haritasıdır. Bu plan ne barış getirecektir ne de uygulanabilir iki devletli bir çözüm. Filistin liderliği bu planı ancak reddedebilir” ifadeleri kullanılıyor. Mektuba imza koyanlar arasında çok sayıda İsrailli diplomat ve eski büyükelçi yer alıyor.

Mektuba imza atan ve konuyla ilgili Milliyet yazarı Verda Özer’e konuşan İsrail’in eski Türkiye Büyükelçisi Alon Liel, “Bu planı Trump ilan etti diye sakın Amerikan yapımı olduğu zannedilmesin. Metinde geçen bazı imla hatalarından çok belli, İsrail’deki sağ kanat tarafından kaleme alınmış. Bu plan onların dileklerinin toplamı” ifadelerini kullandı. Liel, Filistin topraklarının sadece İsrail polisi/askeri değil, tamamen İsrail toprakları tarafından çevrelenecek olmasına dikkat çekiyor ve “Filistin adeta İsrail içinde küçük bir belediye gibi kurgulanmış” diyor.