Son Dakika! Azerbaycan-Rusya krizinin perde arkası: Uçak, gelmeyen özür, Zengezur, Zelenskiy…

Rusya, Rus haber ajansı Sputnik’in Bakü ofisi çalışanlarının tutuklanması nedeniyle Azerbaycan'a nota verdi. Azerbaycan ise, Rusya'ya güvenlik güçlerinin Azerbaycanlılara yönelik şiddet ve yargısız infazları sebebiyle nota gönderdi.

Gerilimin fitili, 27 Haziran'da Rusya'nın dördüncü büyük şehri Yekaterinburg'da düzenlenen bir şafak operasyonuyla ateşlendi. Operasyonda, aralarında Rusya vatandaşı olan Azerbaycanlıların da bulunduğu kişiler evlerinden alındı. Rusya iç istihbarat kurumu bunu 2001 yılında Rusya'da baş veren bir cinayet ile ilişkilendiriyor ama bu Azerbaycan'a pek inandırıcı gelmedi" yorumu yapan Azerbaycan Uluslararası İlişkiler Analizler Merkezi Yönetim Kurulu Üyesi Dr. Cavid Veliyev, "Gözaltına alınan Azerbaycanlılar'dan iki kişi ölüyor, işkenceyle öldüğü ortaya çıkıyor" diyor ve ekliyor:

Rusya'da bir mahkemede görüntülenen iş insanı Bakir Safarov. AP

"Diğerleri mahkemeye çıkarılıyor, mahkeme görüntülerine zaten baktığımızda onların da yüzünden belliydi işkence gördükleri. Burada Azerbaycan'ın bazı talepleri vardı. Taleplerinin en başında Azerbaycanlılar'a işkence yapanların cezalandırılması vardı. Ayrıca Rusların Rusya'da yaşayan Azerbaycanlılar'a yönelik 'etnik temelli suç örgütü tanımlaması' Bakü'de rahatsızlık yarattı" diyen Veliyev, aslında iki ülke arasında gerilimi başlatan nedenin uçak kazası olduğunu şöyle açıklıyor:

'UÇAK KAZASINDA CEZALANDIRMA OLMADI’

"Şöyle ki biliyorsunuz 2024 yılının Aralık ayında Azerbaycan'dan Rusya'ya uçan bir sivil uçak Rus savunma sistemi tarafından vuruldu ve uçak Kazakistana’a iniş yaparken yere çakıldı. Orada hayatını kaybeden 38 Azerbaycanlı var, hayatını kaybedenler içinde Rus kökenli Azerbaycan vatandaşı olan pilot da vardı. Azerbaycan'ın bazı talepleri vardı, Rusya'nın özür dilemesi, devlet düzeyinde sorumluluğunu kabul etmesi ve sorumluların cezalandırılmasını istemişti. Fakat şu ana kadar onlarla ilgili bir cezalandırma olmadı. Uçağın Rusya'nın müdahelesi sonucu vurulduğunu kabul etmediler. Putin, 'Kusura bakmayın' dedi, Azerbaycan da tatmin olmadı. Bu uçak kazasında cezalandırma olmaması ve sorumluluğun kabul edilmemesi Azerbaycan'da ciddi bir rahatsızlık yarattı. Dolayısıyla Rusya’nın son tavrı alışılagelmiş bir durum oldu. Bu istihbarat savaşı değil de Azerbaycan'ın bağımsız ve özerk bir devlet olarak saygı görmek istemesinden kaynaklanan bir olaydır."

Rusya'nın servis ettiği işkence görüntülerine karşı Azerbaycan, Ruslar'ı tutuklama görüntülerini servis etti.

'YAŞANAN GÜVENSİZLİK ARTTI'

Rus haber ajansı Sputnik'in Bakü ofisinde çalışanların tutuklanması olayını "Şöyle, 2025'in Şubat ayında bir karar alındı. Rus devlet haber ajansı Rossiya Segodnya'ya bağlı Sputnik'in Bakü ofisinde ne kadar insan çalışıyorsa Azerbaycan'ın Rusya'daki haber ajansında da o kadar kişi çalışacaktı. Fakat, son gelinen noktada Sputnik'in Bakü ofisi bunu ihlal etti. Bu nedenle, Rusya'da yaşanan Azerbaycanlıların öldürülmesi üzerine yaşanan güvensizliği artırınca, Spuknik'te çalışanların hepsinin gazeteci olmadığını, bazılarının güvenlik gerekçesiyle orada olduğunu tespit ederek gözaltına aldı ve tutukladı" şeklinde anlatan uzman, işkence görüntüleriyle ilgili ise şunları söyledi:

"Bu insanlar aynı zamanda Azerbaycan vatandaşıdır ve devletin bunlara sahip çıkması gerekiyordu. Müdahaleler saldırılar hale devam ediyor. En son yine Azerbaycan diasporasının başkanının Rusya vatandaşlığı iptal edildi. Ondan önce saygın bir Azerbaycanlı iş adamı Şahin Shykhlinski'nin arabasının camını kırdılar, oğluyla kendisini yere yatırarak tutukladılar, ki kendisi Türkiye'de deprem olduğu zaman Türkiye’ye TIR’larla yardım da göndermişti. Dolayısıyla Rusya hala bu meseleyi bir araç olarak kullanmaya devam ediyor.”

ZELENSKIY'NİN ALİYEV'İ ARAMASI

"Yani burada üçüncü taraf söz konusu olamaz. Rus yetkililerin üçüncü tarafları suçlaması aslında sorumluluktan kaçmak olarak algılanmaktadır. Çünkü Azerbaycan hiçbir zaman ikili ilişkilerde üçüncü tarafların müdahalesi olmasını istemiyor. Bu olay baş verdiği zaman Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, Cumhurbaşkanı ilham Aliyev'i aradı ve desteklerini ifade etmiş oldu. Bundan dolayı Ruslar olayı başka türlü yorumluyorlar, ama mesele öyle değil."

RUSYA'NIN BAKIŞ AÇISI NE?

Kırıkkale Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünden Doç. Dr. Merve Suna Özel Özcan ise "Esasında mevcut gerilimi değerlendirirken, Azerbaycan'ın Avrasya coğrafyasındaki jeopolitik konumunu dikkate alarak bir okuma yapmak son derece önemli" vurgusu yaparken ekliyor:

"Çünkü bu kriz, yalnızca iki ülke arasındaki ikili ilişkiler bağlamında değil, aynı zamanda Avrasya güç dengesinin dönüşümü çerçevesinde ele alınmalı. Rusya, özellikle Ukrayna Savaşı sonrasında küresel sistemdeki bazı etki alanlarında ciddi bir geri çekilme yaşıyor. Bu durumun en açık örneklerinden biri Suriye. Azerbaycan, Orta Asya'ya açılan bir kapı olması nedeniyle Rusya açısından stratejik bir öneme sahip. Moskova'nın bu hatta etkinliğini koruma isteği, zaman zaman daha sert, baskılayıcı ve müdahaleci politikalarla kendini gösteriyor."

TÜRK DÜNYASININ BÜTÜNLEŞMESİ

Dr. Özel Özcan'ın yorumuna göre "Çünkü Rusya, Türk dünyasının bütünleşmesini ve Türkiye ile Azerbaycan arasındaki entegrasyonun Orta Asya'ya taşınmasını, kendi nüfuz alanı açısından tehdit olarak değerlendiriyor." Dr. Özel Özcan ekliyor:

"Ancak bu tutum, 21. yüzyılın çok merkezli, güçlerin yataylaştığı uluslararası sistem gerçekliğiyle örtüşmemektedir. Artık Avrasya’da yalnızca tek bir merkezin yönlendirdiği bir yapı değil, çok aktörlü ve dengeli ilişkilerin egemen olduğu yeni bir dönem yaşanmaktadır. Dolayısıyla Rusya'nın bölgesel aktörlerle daha eşit, karşılıklı saygıya dayalı bir ilişki kurması kaçınılmaz hale gelmiştir. Bu gelişmeler, Azerbaycan'ın yalnızca bir geçiş ülkesi değil, aynı zamanda kendi jeopolitik vizyonunu inşa eden bağımsız bir aktör olduğunu da ortaya koyuyor. Türkiye ile olan stratejik ortaklığı ve Türk Devletleri Teşkilatı gibi yapılarla kurduğu bağlar, bu vizyonun sadece söylemde kalmadığını, bölgesel etki üretebilen bir stratejiye dönüştüğünü gösteriyor."

'AVRUPA VE ZENGEZUR KORİDORU ETKİSİ'

Bu noktada "ayrıca, Zengezur Koridoru'nun stratejik bağlamda değerlendirilmesi gerekiyor" vurgusu yapan Dr. Özel Özcan, "Zira bu koridor, yalnızca Azerbaycan’ın Nahçıvan ile kara bağlantısını sağlamayı hedefleyen teknik bir altyapı projesi olmanın ötesinde, Avrupa ile Güney Kafkasya arasında yeni bir geçiş güzergahı yaratma potansiyeline sahip" derken ekledi:

'KAFKASYA'YI ARKA BAHÇESİ GÖRÜYOR'

Hazar Üniversitesi, Siyaset Bilimi Bölüm Başkanı Doç. Dr. Orkhan Valiyev, ise "Öncelikle şunu ifade etmek lazım ki, gerilimin arka planında Azerbaycan'ın 44 Günlük Vatan Savaşı'nda kazandığı zafer ve bu zaferle deyim yerindeyse bir asır sonra bölgeye Türk Dünyası ve NATO üyesi kimliğiyle dönen Türkiye'nin varlığı var. Öyle ki, Azerbaycan artık egemenliğini tamamlamış ve ulusal egemenliği bağlamında bağımsız kararlar almakta zorluk çekmeyen, bölgenin belirleyici devleti konumuna erişmiştir. Güney Kafkasya'yı 'arka bahçesi' olarak gören Rusya bu durumu kabullenmekte zorluk çekmektedir. Azerbaycan dış politikada denge siyasetini gütmeye devam etmekle beraber ulusal çıkar ve egemenliğine doğrudan müdahelelere daha açık, net ve sert tepki verecek konuma gelmiştir. İlaveten Rusya önce Ukrayna’da kazananı olmayan belirsiz bir savaşa girdi. Uzun yıllar bulunduğu Suriye'de belirleyici konumu kaybetti. Azerbaycan ise artık 'post-Sovyet' ülkesi kimliğini Şuşa ve Hankendi'de aşmış ve sınırlarını aşan bir devlet konumuna gelmiştir. Özellikle lider diplomasisinin belirliyici olduğu günümüzde Azerbaycan cumhurbaşkanının etkisi de bilinmektedir" derken Milliyet.com.tr'nin Rusya Dışişleri Sözcüsü Zaharova'nın "Azerbaycan ve Rusya'nın arası bozulmaya çalışılıyor" sözlerinin ardından "Azerbaycan ve Rusya'nın geleceği konusunda olası senaryoların ne olduğu" sorusuna şöyle yanıt veriyor:

'İLİŞKİLER EN DÜŞÜK SEVİYEDE'

"Gelecekle ilgili değişikliklerin ilki belirlemeler Karabağ'da Azerbaycan zaferi ve akabinde imza edilen Şuşa Beyannamesi ve Türk Devletler Teşkilatının ilanıyla başlamıştır. İki ülke arasındaki ilişkiler kopmayacağı gibi onarılması da belli bir zaman alacaktır. Bununla beraber her iki ülkenin komşuluktan ve tarihsel bağlamdan doğan bir takım karşılıklı yükümlülükleri de vardır. Bunun yansıra Rusya dışarıdan müdahele edilmesi çok da mümkün olmayan güçlü bir devlet. Yani Zaharova'nın 'dış müdahil' iddiası inandırıcılıktan uzak kabul edilmektedir. Zira işkenceye maruz kalan ve öldürülen Azerbaycanlıların çoğu aynı zamanda Rusya vatandaşı olan insanlar. Dolayısıyla Azerbaycan Rusya'dan komşuluğa, tarihsel bağlara ve uluslarası hukuka uygun komşuluk beklemekte. Azerbaycan'ın Rusya'dan talebi öncelikle yaşanan vakayla ilgili dostluk ve stratejik ilişkilere uygun bir değerlendirme ve sorumluların adalet önüne çıkartılması yönündedir."

"Öncelikle şunu ifade etmek gerek ki Cumhurbaşkanı Aliyev böylesi hasas durumlarda kendi ulusunun yanında durmayı bilen bir lider. Uçak gerilimi sivil Azerbaycan vatandaşlarının (38) yaşamını yitirmesiyle sonuçlanmıştır. Aliyev yurda dönüş yaparak kamuoyunu bilgilendirmiştir. Akabindeki yorumlar ve suçlamalar ise uzmanların araştırmaları bağlamında yapılmıştır. Azerbaycan olayda bir kasıt aramaktan ziyade adalet talep etmiştir. İran'la yaşanan Tahran elçiliğine yapılan terör saldırısında olduğu gibi Azerbaycan böylesi durumlarda itidalli ancak bir o kadar da kararlı duruşundan taviz vermemektedir. Uçak geriliminin çözümsüz kalması ve Yaketerinburg vakası sonrasında iki ülke arasındaki ilişkiler bağımsızlık tarihinin en düşük seviyesine itmiştir. İki ülke arasında tamamen bir kopuş öngörülmemekle beraber Azerbaycan Moskova’nın emperyal tavır ve hakaretlerinden rahatsızlığını açıkça dile getirmekten geri durmamaktadır. Dolayısıyla Azerbaycan ilişkilerin onarılması için daha eşitlikçi şartlarda ısrarlı olacaktır."

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİRCHP'li belediyelere yeni operasyon dalgası: Muhittin Böcek, Abdurrahman Tutdere ve Zeydan Karalar gözaltındaHaberi Görüntüle

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİRYağış 4 kentte etkili oldu! Temmuz ayında kar topu oynadılar: Görülmemiş bir şey yaşadıkHaberi Görüntüle