‘Dünya yabancı bir ülke gibi’

Daha önce 2013’te Türkiye’de bir sergi açan Alman sanatçı Karin Kneffel’in “Haymatlos” adlı ikinci sergisi Dirimart’ta 10 Kasım tarihinde sanatseverlerin karşısına çıkıyor. Sanatçı Dirimart için hazırladığı yeni serisiyle haymatlos kavramı, yani vatansız kalma, üzerinden Almanya-Türkiye arasında sanatsal bir diyalog kuruyor. Sanat hayatı boyunca, yarattığı özgün görsel dille gerçekliği sorgulayan, detaylara yönelttiği dikkatli bakışıyla kendine has illüzyonlar yaratan Kneffel, resimlerinde bazen kendi çektiği, bazen başkalarına ait belgesel fotoğrafları kullanıyor. Fotoğrafın gerçekçiliğinden resmin alanına geçen bu imgeler hem eski zamanların hem günümüzün işaretlerini taşıyor. Sanatçı, izleyiciye resimde gördüklerine güvenmemesi ikazı yapıyor ve “Gördükleriniz sizi yanıltabilir. Resim yalan söyleyebilir” diyor.

Vatansızlar

Sanatçı vatansız, yurtsuz, uyruksuz anlamına gelen haymatlos kelimesini ise Almanya-Türkiye bağlamına özgü anlamsal içerimleri üzerinden değerlendiriyor. Kneffel’in yeni segisi, 1930’larda Almanya’dan, vatanlarından, politik görüşleri nedeniyle ayrılma zorunluluğuyla Türkiye’ye gelerek ülkenin eğitim ve sanatına önemli katkılarda bulunan vatansızlardan söz ediyor. 1950’li yıllarda Türkçeye haymatlos şeklinde giren kelime Almanca ‘heimatlos’ kelimesinin Türkiye’ye özgü telaffuz şeklinden ibarettir. Sözcük, Türkçede İkinci Dünya Savaşı öncesi ve sırasında ülkelerini terketmek zorunda kalan ve geri dönemeyeceklerini bilen kişileri niteleyen anlamından uzaklaşarak 1960’lı yıllarda Almanya’ya çalışmaya giden Türklerin ve sonraki kuşak gurbetçilerin imgelemlerinde farklı anlamlar kazanarak hayatına devam etti. 12 yüzyıldan bir keşişten alıntılayarak “Memleketini güzel bulan bir insan daha yolun başındadır; her yeri kendiyurdu gibi gören insan güçlüdür; ama bütün dünyayı yabancı bir ülke gibi gören insan mükemmeldir” diyen ve gerçeğin temsillerini kendine dert edinen “Mimesis”in yazarı Eric Auerbach da 1930’larda Almanya’dan sürüldükten sonra İstanbul’a yerleşti. Kneffel’in resimlerinin katmanları, izleyiciyi bu kelimenin izinden, tarihsel katmanlardan ve coğrafyalardan geçirerek günümüze getiriyor. Sergi 31 Aralık’a kadar Dirimart’ta görülebilecek.