İran'dan gaz alımı Allah'a kalmış!..

Türkiye, günlük 26 milyon metreküp gaz vermesi gerekirken şu sıralar 11 milyon metreküp veren İran'a herhangi bir yaptırım uygulayamıyor. Çünkü Türkiye'nin İran'la anlaşmasında taahütlerini yerine getirememesi halinde uygulanacak herhangi bir yaptırım öngörülmüyor. Bu durumu Enerji Bakanı Hilmi Güler de açıkladı.Ancak bu ülke ile yapılan anlaşmada ucu açık unsurlar da var. İran'ın hangi durumlarda gaz veremeyebileceği anlatılırken, birçok 'mücbir sebep' (irade dışı gelişmeler) sayılırken, "Allah'ın işleri" diye bir ibare de eklenmiş. Böylece, bu ülkeye, açıkça sıralanan nedenler dışında, her hangi bir başka nedenle gaz verememesi durumunda, kolaylıkla ileri sürebileceği bir gerekçe yaratılmış. İran ile Türkiye arasında, Refah - Yol hükümeti döneminde (1996) yapılan doğalgaz anlaşmasının, İran'ın gaz verememe gerekçelerini düzenleyen maddesine, "Allah'ın işleri" şeklinde bir ibarenin de konulduğu ortaya çıktı. Bilindiği gibi bu anlaşma, Refah-Yol Hükümeti sırasında şimdiki Saadet Partisi Genel Başkanı Recai Kutan'ın Enerji Bakanı olduğu dönemde imzalandı. Milliyet'in ulaştığı anlaşma metinlerine göre Türkiye, Rusya ile imzaladığı üç anlaşmaya eksik teslimat halinde kayıpların karşılanmasını düzenleyen hükümler koydurdu. İran Anlaşması'nda eksik teslimatı düzenleyen bir hüküm yok. Sadece mücbir sebepleri anlatan 14'üncü madde var. Mücbir sebebin (Force Majeure) tanımının yapıldığı iki sayfalık 14'üncü maddenin 5'inci bendinde sayılan ilk sebep, "Tanrı'nın işleri" (Acts of God) oldu. Ardından gelen mücbir sebepler doğanın işleri, hükümet ve parlamentonun işleri, grevler, lokavtlar, ilan edilmiş veya edilmemiş savaşlar, ambargolar, isyanlar, terör, salgın, toprak kaymaları, patlamalar ile gaz rezervlerini etkileyerek üretimi düşerecek doğal olaylar şeklinde sıralandı. Kutan imzalamıştı Anlaşmada mücbir sebebin dikkate alınacağı koşullar iki ülke için ayrı belirlendi. Maddenin 2'nci bendinde Türkiye için mücbir sebeplerin nerelerde geçerli olacağına yer verildi. İran'ın koşulları ise 3'üncü bentte anlatıldı. Buna göre İran, sebepleri, gaz rezervleri, üretim tesisleri, toplama sistemleri, işleme tesisleri, iletim hatları, boru hatları ve ölçüm istasyonlarını etkilemesi halinde devreye sokabiliyor.Mücbir sebeplerin devreye girebilmesi için talepte bulunan ülkenin, diğer ülkeden gelecek heyeti kabul etmesi, mücbir sebeplerin etkilerinin altı aya geçmesi halinde iki tarafın bir araya gelmesi gerekiyor. Ayrı tanımlama Anlaşmadaki ilgili bölüm: Article 14 14.5 - The term Force Majeure as employed herein shall mean witout limitation, acts of God, and/or acts of nature, acts of government or parliament, strikes, lockouts, wars declared or undeclared, blockades, insurrections, terroist acts, epidemics, landslides, earthquakes, fire, natural behaviour of gas reservoirs which may hinder the production as well as delivery of gas. Force Majeure Madde 14 14.5 - Mücbir sebep terimi herhangi bir sınırlama olmaksızın, Tanrı'nın işleri, ve/veya doğanın işleri, hükümet veya parlamentonun işleri, grevler, lokavtlar, ilan edilmiş veya edilmemiş savaşlar, ambargolar, isyanlar, terörist hareketler, salgın hastalıklar, toprak kayması, depremler, yangın, gaz rezervlerinin gazın üretimi ve teslimini etkileyecek doğal hareketleri halleri anlamına gelmektedir. Mücbir Sebep Saadet Partisi Genel Başkan Vekili Recai Kutan, İran'la 1996'da yapılan doğalgaz anlaşmasının mücbir sebep (force majeure) maddesinde "Allah'ın takdiri" ifadesinin yer alıp almadığını hatırlamadığını söyledi. Kutan, Milliyet'e yaptığı açıklamada, "Kesin olarak böyle bir şey hatırlamıyorum. Bu tip anlaşmaların tamamında beklenmeyen bir olay (force majeure) maddesi vardır. Nedir bu? Bir inşaatçı 'şu inşaatı 2 senede bitireceğim' dedi. Ama Allah vermesin bir deprem oldu, sel felaketi oldu dolayısıyla inşaat 3 ay gecikti. O mücbir sebeptir. Orada benim hatırladığım mücbir sebebin normal olarak koyulmuş olduğudur. Öyle Allah'ın takdiri gibi bir şeyi kesin olarak hatırlamıyorum" dedi. Kutan: 'Allah'ın takdiri'ni hatırlamıyorum