Patates ve soğana üretim planı şart

Tarım uzmanları ise, soğan ve patates gibi piyasayı ve tüketimi direkt etkileyen iki üründe, dış ticaret odaklı bir planlama yerine, ‘gelecek yılları da içeren bir üretim modeli’ oluşturulmasını önerdi. Tarım Yazarı Ali Ekber Yıldırım, soğan ve patateste üretim dengesinin uzun zamandır kurulamadığını vurgularken, “Bu planlama yapılamadığı için sürekli ihracat, ithalat gibi dış ticaret politikasıyla çözümler üretiliyor. Bir yıl az, bir yıl çok ürün oluyor. Üretimde de aynı istikrarsızlık yaşanıyor. Artık üretim odaklı, geleceği planlayan bir model şart” dedi.

‘Ekim azalabilir’

2018 sonunda büyük bir fiyat artışı dalgasıyla, kilo fiyatı 2 liradan bir anda 5 liraya yükselen soğan; 2019’da ise 10 liraya varan fiyata satıldı. 2019’da gelen yeni hasatla birlikte gevşeyen fiyat mevcutta 2.5/3 liraya kadar düştü. Soğanda fiyat artışlarının üretimin yetersiz kalması ve üründe yaşanan sorunlardan kaynaklandığı ifade edilmişti. Aynı dönemde patates fiyatında da benzer dalgalanmalar yaşandı. Bu dönemde kısa süreli olarak ithalat kanalları da açılmıştı.
2016 ve 2017 yıllarında yıllık üretimi 2 milyon 100 bin tonun üzerinde olan kuru soğanda verim 2018’de düşerek 1 milyon 900 bin ton civarında kaldı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan son veri olan 2018’de toplam patates üretimi de 4.5 milyon tonda kaldı.

Patates ve soğanda en erken hasat mayıs ayında yapılacak. Temmuz boyunca devam edecek hasattan sonra yeni ürün olmayacak. Mevcutta depolardaki ürünün mayıs ayına kadar piyasayı dengelemesi bekleniyor. Ali Ekber Yıldırım, bu amaçla iki üründe ihracın ön izne bağlı hale getirildiğini kaydetti. Yıldırım, “Mevcut ürün mayısa kadar yetecek mi bilinmiyor. O zamana kadar bu ürünleri yeterli hale getirmek önemli. Yoksa yine ithalat kanalı açılabilir. Bu tebliğ ile ihracata gitmeyen ürünler içeride fiyatı da düşürebilir. Ancak üretici tam yeni dönemin ekim planlamasını yaparken bunu görünce yine daha az ekebilir. Bu da bizi bir kısır döngüye iter” dedi.

Üreticide ucuzladı

Üreticide ise kuru soğan fiyatı geçen yıla göre yüzde 30 daha ucuza satılıyor. Önemli soğan üreticilerinden Amasya’nın Suluova bölgesinde üreticiler, soğanın ton fiyatının 1200-1300 lira civarında alıcı bulduğunu belirtiyor.

Tarım ve Orman Bakanlığı, kuru soğan ve patates ihracatının ön izne bağlanmasına ilişkin olarak, ‘ihracata herhangi bir yasaklama getirilmediğini’ açıklarken; üretim, tüketim, stok, ihtiyaç ve yurt içi-yurt dışı piyasa fiyatlarının düzenli takip edilerek, söz konusu ürünlerin ihracatının ön izne bağlandığı kaydedildi.

Açıklamada ayrıca, “Söz konusu iki üründe 2019 yılı üretimlerimiz bir önceki yıla göre artış göstermiş ve ülke ihtiyacımızı karşılayacak seviyelere ulaşmıştır” denildi.

Konuyla ilgili açıklama yapan Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan da, dünyadaki patates ve soğan talebinin, Türkiye’nin iç fiyat dengelerini ve ihtiyacını olumsuz etkileyebileceği ihtimaline karşılık ihracat için Tarım ve Orman Bakanlığı’ndan ön izin belgesi alınması şartı getirdiklerini bildirdi.