Türk Merkez Bankası Nobel alabilir

Nobel Ekonomi ödülü sahibi ABD’li ekonomist Joseph Stiglitz, Türk Merkez Bankası’nın kriz döneminde attığı hamlelerin çok akıllıca olduğunu, bu kararların Merkez Bankası’na bir Nobel ödülü getirebileceğini söyledi.
Stiglitz’le Türkiye Ekonomi Kurumu’nun Çeşme’de düzenleyeceği Uluslararası Ekonomi Konferansı öncesi hem Türkiye, hem de dünya ekonomisini konuştuk. ABD’nin doğu kıyısını vuran Sandy kasırgası nedeniyle Çeşme’ye erken gelen Stiglitz, Efes harabelerini, Meryem Ana Kilisesi’ni ve Şirince Köyü’nü gezdi. Stiglitz Türkiye ve dünya ekonomisine ilişkin sorularımızı yanıtladı:

* Türkiye ekonomisi, Avrupa bölgesinde yaşanan kriz ve Ortadoğu’daki karışıklığın ortasında nasıl görünüyor?

Bu ortamda bir ülkenin ekonomide zorluk yaşamaması zaten şaşırtıcı olur. Büyüme küresel bir sorun. Her ülkede büyüme yavaşladı. Ama Türkiye’nin özel bir durumu var. Cari açığı var ve bu durum sürdürülebilir değil. Tasarruf oranı düşük. Amerikan stili ekonomik işleyişi taklit ettiniz. Tüketici kredileriniz bir balon yaratabilirdi. Türkiye’de de tasarruf yüzde 24’ün üzerinden yüzde 12’lere indi. ABD’de ise yüzde 7’den sıfıra geriledi. İki ülkenin cari açığı çok yüksek. Ama bana göre kur sisteminiz iyi işliyor. Faiz politikanız da iyi. Türkiye’nin hedefinde yatırımı destekleyen, tüketime yüz vermeyen politikalar olmalı.

* Türk Merkez Bankası’nın krizdeki hamleleri çok tartışıldı. Hatta bu dönemde Nobel ödülüne aday gösterenler bile oldu. Sizin yorumunuz nedir?

Türk Merkez Bankası’nın attığı adımlar çok akıllı ve çok yaratıcı. Geleneksel reçeteye göre sıcak para akışı çok fazlaysa faizi artırırsın ama bu da sonuçta sermaye akışını daha artırır.
Türk Merkez Bankası şunun farkına vardı: Faizi düşürerek ülkeyi sermaye akışı için çekici olmaktan çıkarıp bunun iç piyasadaki etkilerini de rezerv zorunluluğunu artırarak ve diğer mekanizmalarla giderebilirsiniz. Merkez Bankanız Uluslararası Para Fonu (IMF), ABD Merkez Bankası (Fed) ve ABD Hazinesi’nin fark edemediğini anladı. O da şu: Merkez Bankası bir tane enstrümanla sınırlı değil. Hepsini birarada kullanabilirsiniz. Her ülke ayrı. Bir ülkenin yaptığı diğer ülkenin işine yaramayabilir. Yani Nobel alabileceği iddiası abartı değil. Eğer politikasının başarılı olduğu ispatlanırsa Nobel’i almalı. Merkez Bankaları katıdır. Bu katılığın içinde Türk Merkez Bankası’nın hareketleri değişim getirdi.

‘Romney kazanırsa ekonomi inişe geçer’

* ABD Başkanlık seçimlerine çok az bir süre kaldı. Mitt Romney ile Obama yarışta kafa kafaya. Sizin bakış açınız nedir?

Mitt Romney’nin kazanacağını sanmıyorum. Eğer Romney vaat ettiği harcamaları gerçekleştirirse Amerikan ekonomisi aşağıya doğru gider. Obama dönemi daha iyi olabilirdi. Bankalar Obama’yı çok etkiledi. Onlara yardım ettiği kadar halka yardımcı olmadı. ABD ekonomisi eskisinden iyi ama çok az istihdam yaratabiliyor. Para politikaları da çok etkili değil. ABD Merkez Bankası’nın gevşeme hamleleri sonuç getirmedi. Son hamlenin de sonuç getireceğini düşündürecek sonuç yok.

‘Avrupa bölgesinde resesyonun süreceği kötü tablo görünüyor’

* Euro Bölgesi’nde bir dağılmaya şahit olacak mıyız?

Avrupa’nın sorunu Yunanistan değil, İspanya... Tek sorun Atina olsaydı bugün Avrupa’daki krizi konuşmazdık. Yunanistan çok küçük. Esas mesele euro çerçevesinin kötü çizilmiş olması. Yapısal değişikliklere ihtiyaç var. Borçların müşterek hale getirilmesi ve ortak bankacılık çerçevesi gerekiyor. Şu an ortak bankacılık denetimini konuşuyorlar. Ama ortak mevduat garantisine de ihtiyaç var. Eğer borçları müşterek hale getirmezlerse, ortak bir bankacılık çerçevesi getiremezlerse euro’nun ayakta kalma olasılığı iyi değil.
Yunanlıların ödemesi istenen bedel inanılmaz. Yüzde 50’lerde gezen genç işsizlik de sosyal yaralar bırakacak. İspanya’daki ayrılıkçı hareketler, Yunanistan’da neo-nazilerin güç kazanması bu yüzden. Gerçek sorunlarla ilgilenmemekten.
Kısa vadeli görüntü, kemer sıkmanın da etkisiyle resesyonun süreceği kötü bir tablo. Politikalar değişirse işler değişebilir ama şu an bu yönde bir ışık gözükmüyor.

Joseph Stiglitz kimdir?

69 yaşındaki Joseph Stiglitz (1943 doğumlu) Columbia Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak çalışıyor. 1973’te John Bates Clark Madalyası’na layık görüldü ve 2001 yılında Nobel Ekonomi Ödülü aldı.
Bill Clinton’ın hükümetinde ekonomi danışmanlığı başkanlığıyla ünlendi. Daha sonra Dünya Bankası Başkan Yardımcılığı ve Başekonomistliği görevinde bulundu. Küreselleşme, piyasa tutuculuğu, IMF, Dünya Bankası gibi bazı uluslararası kurumlar hakkındaki kritik bakış açılarıyla ünlü.
2001 yılında Stiglitz, Columbia Üniversitesi’nde bir düşünce takımı olan Initiative for Policy Dialogue’u (IPD) kurdu. 2001’den beri Columbia Üniversitesi’nin bir üyesi ve 2003’den beri üniversite profesörü olarak görev yapıyor. Stiglitz ayrıca University of Manchester’in Dünya Yoksulluk Sınırları Kurumu (Brooks World Poverty Institute) başkanlığına ve Papa’ya ait Sosyal Bilimler Akademisi üyeliğine devam ediyor.

‘Sandy’den kaçtım...’

* New York’ta yaşıyorsunuz. ABD’yi birbirine katan, şimdilik 50 milyar dolarlık zarara yol açan Sandy Kasırgası sizi etkiledi mi?

Kasırgadan kaçmak için Türkiye’ye erken geldim. İyi bir öngörüde bulunmuşum. Benim konferanstaki konuşmam aslında 2 Kasım’da. Hemen New York’tan Zürih aktarmalı olarak İstanbul’a, oradan da İzmir’e uçtum. Manhattan’daki evimizin elektriği kesilmemiş. Ancak elektriği kesilen arkadaşlarımız bizim eve sığınmış. Bense üçüncü kez de olsa güneşli bir havada Efes’i geziyorum. Bir de Meryem Ana Kilisesi’ni ziyaret ettim.