Son dakika haberi: Değişti! Herkes asgari ücreti konuşuyor ama...
30.12.2020 - 07:35 | Son Güncellenme:
Son dakika haberine göre 2021 yılında uygulanacak asgari ücret yüzde 21.56 artarak, aylık brüt 3.577.50 liraya, net de 2.825.90 liraya yükseldi. Peki milyonları ilgilendiren asgari ücret zammı sonrası neler değişti? İşte detaylar...
Günlük asgari ücret de brüt 119.25 lira oldu. Asgari ücret yaklaşık 7 milyon çalışanı ilgilendiriyor ama sosyal güvenliğe konu neredeyse tüm işlemler asgari ücrete göre belirleniyor. Hal böyle olunca da yeni asgari ücretle birlikte; doğum ve askerlik borçlanmasından işsizlik maaşına, genel sağlık sigortası priminden isteğe bağlı sigortalılık ödemelerinden bireysel emeklilik sistemi kesintilerine kadar tüm ödemeler de değişti ve haliyle arttı. Hatta öyle ki, aksi açıklama yapılmazsa, koronavirüs salgını nedeniyle bugün milyonlarca çalışanın aldığı kısa çalışma ödeneği de yeni asgari ücretle birlikte artacak.
Hürriyet'ten Noyan Doğan'ın yazısı:
Önce, Asgari Geçim İndirimi (AGİ) ile başlayayım. Yeni asgari ücretle birlikte çalışanın; bekar, evli, eşinin çalışıp çalışmaması ve çocuk sayısına göre alacağı AGİ, aylık 268 lira ile 456 lira arasında değişecek. Buna göre, 2021 yılında bekar bir çalışanın eline 2.825,9 lira geçecek. Evli ve eşi çalışmayan işçinin AGİ dahil eline 2.879,5 lira; eşi çalışmayıp 1 çocuğu olanın 2.919,8 lira, eşi çalışmayıp 2 çocuğu olanın 2.960 lira, eşi çalışmayıp 3 çocuğu olanın 3 bin 13 lira geçecek. Eşi çalışan işçi AGİ dahil aylık 2.825 lira alırken; eşi çalışıp 1 çocuğu olanın 2.866 lira, eşi çalışıp 2 çocuğu olanın 2.906 lira, üç çocuğu olanın ise eline 2.960 lira ücret geçecek.
PRİMLER YÜKSELDİ
Peki, 2021’de asgari ücretle birlikte neler değişecek? Tek tek anlatayım.
İşsizlik maaşı arttı. Çalışanın ortalama brüt kazancının yüzde 40’ı kadar işsizlik maaşı ödeniyor. En fazla işsizlik ödeneği ise aylık brüt asgari ücretin yüzde 80’ini geçemiyor. 2021’de asgari ücretle birlikte en düşük işsizlik maaşı 1.431 lira, en yüksek işsizlik maaşı da 2.862 lira olacak.
Genel sağlık sigortası primlerini kendi ödeyenlerin ödemeleri de yükseldi. Geliri brüt asgari ücretin üçte birinin altında olan kişilerin primlerini devlet karşılıyor. Geliri bunun üzerinde olanlar ise primlerini kendi ödüyor. Ödenen aylık prim tutarı ise brüt asgari ücretin yüzde 3’ü. 2021 yılında genel sağlık sigortası için ödenecek aylık prim tutarı 107.3 liraya çıktı. Böylece 2021’de yıllık 1.287 lira ödeyenler, devletin sunduğu sağlık hizmetinden yararlanabilecek.
Yeni yılda isteğe bağlı sigortalı olacakların ödeyecekleri aylık primler de yükseldi. İsteğe bağlı sigortalılıkta ödenecek prim tutarını kişi kendi belirlese de primin üst ve alt sınırı var. En az brüt asgari ücretin yüzde 32’si, en çok da brüt asgari ücretin 7.5 katının yüzde 32’si kadar prim ödenebiliyor. 2021 yılında isteğe bağlı sigorta yaptıracaklar en az 1.144.8 lira ödeyecekler. Primlerini yüksekten ödemek isteyenler ise en çok 2021’de 8.586 lira yatırabilecekler.
Emekli olabilmek için prim gün sayısı yetmeyenlere tanınan doğum ve askerlik borçlanmalarının tutarı da yeni asgari ücretle arttı. Doğum ve askerlik borçlanması yapmak isteyenler gelecek yıl en düşük 1.144.8 lira, en yüksek 8.586 liraya borçlanabilecekler.
KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ
45 yaş altı çalışanların işverenleri tarafından Bireysel Emeklilik Sistemine (BES) dahil edilmesine imkan tanıyan otomatik BES’te maaşlardan yapılan kesinti tutarı da arttı. Çalışanların her ay brüt maaşlarından yüzde 3 kesilerek, BES’e aktarılıyor. 2020 yılında asgari ücretli bir çalışanın aylık maaşından 88.3 lira kesiliyordu, yeni yılda maaşlardan 107.32 lira kesilecek.
2021’de asgari ücretli çalışanların alacakları kıdem tazminatı da yükseldi. Toplam kıdem tazminatı çalışanın son aldığı aylık giydirilmiş brüt ücretin, işyerinde çalışılan yılla çarpılması ile hesaplanıyor. 2021’de asgari ücretlinin kıdem tazminatı brüt 3.577.50 lira üzerinden hesaplanacak.
Eğer aksi bir karar açıklanmazsa yeni asgari ücretle birlikte kısa çalışma ödeneği alanların maaşları da artacak; özellikle de asgari ücretli çalışanların. Sigortalının son 12 aylık prime esas kazancına göre hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde 60’ı kısa çalışma ödeneği olarak ödeniyor. Kısa çalışma ödeneği tutarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 150’sini geçemiyor. Malum kısa çalışma ödeneği de 2021’in şubat sonuna kadar uzatıldı. Buna göre yeni yılda en düşük kısa çalışma ödeneği 2.146 lira olurken, çalışan en fazla 5.366 lira ödenek alabilecek.
ÜCRETİ NASIL KORUYACAĞIZ?
Asgari ücretin gündemde olduğu bugünlerde asgari ücret gibi hukuk sistemimizde ücreti korumaya yönelik getirilen diğer düzenlemelerin de açıklanmasının yerinde olacağı düşüncesindeyim. Çünkü hukuk sistemleri işçilerin elde edeceği asgari geliri belirlemekle birlikte bu gelirin eksiksiz olarak elde edilmesini de güvence altına almayı amaçlar.
Milliyet'ten Cem Kılıç'ın yazısı:
Bu güvence bulunmazsa belirlenen asgari ücret kâğıt üzerinde bir tutar olur, gerçek hayatta işçiler bu tutarın çok daha altında çalışmak zorunda kalır. Bugünkü yazımda ücretin korunmasına ilişkin kurallara değineceğim.
Ücret ödemelerinde farklı dönemler belirlenebilir. Fakat ücretin çok sık ödenerek işçi tarafından hemen harcanmasının önüne geçmek ve de çok aralıklı olarak ödenerek işçinin uzun süre ücretsiz çalışmasını engellemek için ücret ödeme dönemleri sınırlandırılmıştır.
Zamanında ödeme...
Kanuna göre ücret en erken haftada bir, en geç ise ayda bir ödenebilir. İşveren çalışanın ücretinin iki ayda bir ödeneceğine ilişkin bir düzenleme yapamaz.
Ücretin ayda bir ödeneceğine karar verilmesi halinde, işveren ödeme yapacağı ayda, önceki ayda ödeme yaptığı günden daha ileri bir günde ödeme yapamaz. Örneğin, bir önceki ay ücretler ayın 8’inde yatırılmışsa, bir sonraki ay en geç 8’inde ücretin ödenmesi gerekir.
Ücreti ödenmeyen işçiye çalışmaktan kaçınma hakkı tanınmıştır. Ücreti ödenmeyen çalışan işyerine gelip mutat işlerini yapmama hakkına sahip. Fakat ücretin ödenmediği ilk gün çalışmayı bırakmanın kötü niyetli bir davranış olacağı düşünülerek buna sınırlama getirilmiştir.
İşçiler ancak 20 gün boyunca ücretleri ödenmezse, 20. günün sonunda çalışmaktan kaçınma hakkına sahiptir. Buradaki ücretin içine hem temel ücret hem de ücret ekleri sayılan prim, ikramiye, yol ve yemek yardımı gibi yardımlar ile fazla çalışma ücretleri de dahil. Bunlardan herhangi birinin ödeme zamanından itibaren 20 gün boyunca ödenmemesi halinde, çalışan çalışmaktan kaçınma hakkına sahip olacaktır.
Gününde ödenmeyen ücrete faiz talep edilebilir. Bu faiz, yasal faizden daha yüksek olan mevduata uygulanan en yüksek faiz oranıdır. Hatta bu ücret toplu iş sözleşmesinden kaynaklanıyorsa, bu kez daha da yüksek olan işletme kredilerine uygulanan en yüksek faiz oranı uygulanacaktır. Fakat bu faizlerin istenebilmesi için işverenin temerrüde düşürülmesi gerekmektedir. Bunun için de ücretin ödenmesi için işverene ihtar çekilmesi zorunludur.
TALEP GECİKMEMELİ...
Çalışanların en çok karıştırdıkları konuların başında ödenmeyen ücretlerin en fazla ne kadar sürede talep edilebileceği gelmektedir. Ücretlere ilişkin zamanaşımı süresi 5 yıl olarak belirlenmiştir. Ücretin ödeme zamanından itibaren 5 yıl içinde dava veya diğer takip yollarıyla talep edilmeyen ücret zamanaşımına uğrayacaktır.
İşçinin o işyerinde çalışmaya devam etmesi sonucu etkilemeyecektir. Örneğin, 15 yıldır aynı işyerinde çalışan bir işçi, 10 yıldır fazla çalışma yaptığını fakat bunların ücretinin ödenmediğini iddia ediyorsa, ancak dava açtığı tarihten önceki 5 yıl içinde ödenmeyen bir fazla çalışma ücreti varsa, onu talep edebilecektir.
Kıdeme hak kazandırır
Ücretin ödenmemesi halinde çalışanların iş sözleşmelerini derhal feshetme hakları vardır. İşçi ücretin ödenmemesi nedeniyle iş sözleşmesini derhal feshederse kıdem tazminatına hak kazanır. Fakat fesih kendisi tarafından gerçekleştirildiği için bu durumda ihbar tazminatına hak kazanamayacaktır. İşçinin ücretinin sadece ödenmemesi değil, geç ödenmesi de derhal fesih nedenidir. İşveren ücreti geç ödüyorsa, işçi iş sözleşmesini haklı nedenle feshederek kıdem tazminatı talep edebilir.
Dörtte birinden fazla haczedilmez
İş Kanunu’na göre ücretin ancak dörtte biri haczedilebilir. Burada kural olarak haczin ne için konulduğunun bir önemi bulunmaz. İster devletin bir alacağı olsun, ister işçinin kredi kartı borcu olsun, isterse işverenin malzemesine verilen bir zarar için olsun, ücretinin dörtte birinden fazlasına haciz uygulanamaz. Bunun tek istisnası, nafaka alacaklarıdır. İşçinin nafaka ödeme zorunluluğu varsa, nafaka alacaklısı olan kişiler, bu kişinin ücretine herhangi bir sınırlamaya tabi olmadan haciz uygulatabilirler.
Kesinti onaya tabi
Fakat kıdem tazminatı gibi tazminat niteliği taşıyan işçi alacakları bu yasak kapsamında değildir. Kıdem veya ihbar tazminatının tamamı haczedilebilir. Çalışma hayatı içinde işçilerin birçok durumda işverene zarar verebildikleri bilinen bir gerçek.
Ücretin işçinin tek geçim kaynağı olduğunu kabul eden yasa koyucu, işçinin işverene verdiği zararlar için ücretinden kesinti yapılmasını da birtakım sınırlamalara tabi tutmuştur. İşveren ancak işçinin kasten zarar verdiği ve bu durumun mahkeme kararıyla sabit olduğu durumlarda, işçinin ücretinden kesinti yapabilir. Bu oran da haciz gibi dörtte biri geçemez. Böyle bir mahkeme kararı yoksa, işveren kesinti yapabilmek için işçiden yazılı onay almak zorundadır. İşveren onay vermeyen işçiye karşı icra takibi başlatmak zorunda kalacaktır.
Peki raporlu süreler ücretten kesilir mi?
Çalışanların ücretleri ya yaptıkları işin miktarına veya süresine göre ya da belirli bir dönem esas alınarak belirlenir. Yapılan işin süresine göre ücret belirlenmesinde işçi ayda 15 gün çalıştıysa 15 günlük ücrete hak kazanır. Belirli dönem esas alındıysa işçi fiilen yaptığı çalışma süresinden bağımsız, her ay aynı ücrete hak kazanır. İlgili ay ister 28, ister 30, isterse de 31 gün çekmiş olsun işçinin alacağı ücret tutarı değişmez. İşçi her ay yaptığı fiili çalışma süresi dikkate alınmaksızın aylık ücrete hak kazanır.
İşçinin fiili çalışmasına bakılmaksızın her ay aynı tutarda ödenen ücrete maktu ücret denir. Rapor süresine ait ücretin kesilmesi de bu iki ücret türü için farklılık göstermektedir. İlk ücret türü açısından, ücrete hak kazanmak için çalışmak gerektiğinden raporlu olunan sürenin ücreti de doğal olarak ödenmeyecektir. Fakat maktu ücret için durum biraz daha farklıdır. Maktu ücrette işveren raporlu olunan günler için çalışanın ücretinden kesinti yapamaz.
Çalışan nasıl farklı çeken aylar için aynı ücreti almayı kabul ettiyse, işveren de çalışanın bazı aylarda hastalanmasına rağmen aynı ücreti almasını kabul etmiştir. İşveren ancak ilerleyen aylarda çalışana SGK tarafından geçici işgöremezlik ödeneği ödendiyse, onun kendisine verilmesini talep edebilir. Yani, işveren rapor alınan ayın ücretinden doğrudan kesinti yapma yoluna başvuramaz.
