Son dakika... Ve liste yayınlandı! Türkiye yok...
26.06.2020 - 08:32 | Son Güncellenme:
milliyet.com.tr BBC Türkçe
Dünyayı kasıp kavuran corona virüs salgınında yeni sayfa açıldı, kabus listesinde büyük sürprizler var. 19 Haziran tarihinde ortaya çıkan korkunç sonucun şoku geçmeden geride kalan beş günün üçündeki rakamlar, paniğin dalga dalga yayılmasına yol açtı.
Çarşamba günü 172 bin, Salı günü 164 bin ve Pazartesi günü 157 bin vakanın tespit edilmesiyle, bütün dünya corona virüs salgınında yeni bir sayfa açmış oldu.
ABD'de Çarşamba günü salgının başından bu yana en yüksek ikinci günlük vaka sayısı 38 bin 386 ile belirlendi, dahası Başkan Donald Trump'ın yakın çevresindeki gizli servis görevlileri karantinaya alındı.
Yakın tarihinin en büyük felaketiyle yüzleşen ABD'de, Washington Üniversitesi’nin tahminlerine göre Ekim ayına kadar corona virüsten ölenlerin sayısı 180 bini bulacak. Halihazırda, ABD'deki can kaybı 124 bin, vakalar ise 2 milyon 462 bin.
Pozitif sonuç veren testlerdeki inanılmaz artışa rağmen, birçok ülkede karantina önlemlerinin gevşetildi, yaz tatili başladı. Şimdi insanların aklındaki en büyük soru, salgında ikinci dalganın gelip gelmeyeceği.
İngiliz The Guardian gazetesi ve Oxford Üniversitesi, verileri inceleyerek salgından en kötü etkilenen 45 ülkeyi analiz etti. Analiz, 45 ülkeden 10'unun pandemiye 'rahat bir tepki' veren ülkeler olduğunu ortaya çıkardı.
Bu ülkeler arasında Nisan ayından bu yana vakalarda en büyük artışın görüldüğü ABD'nin yanı sıra İran, Almanya ve İsviçre de yer alıyor. Bu ülkelerden her biri, her hafta yavaş yavaş yükselen vaka sayılarıyla salgında ikinci dalga ile karşı karşıya.
Hala katı kısıtlamalar uygulayan ve salgından en kötü etkilenen ülkelerden dokuzu ise, artış gösteren vakalar rapor ederken, üçü eğrinin düzleştiğini bildiriyor.
The Guardian'ın haberine göre, kısıtlamaları gevşeten ülkeler arasında son bir haftada en yüksek artışın kaydedildiği ülke: Almanya. Pozitif testlerin 191 bine ulaştığı Avrupa ülkesinde, günlük vakalardaki bir haftalık artış oranı yüzde 36 oldu.
Almanya'yı sırasıyla yüzde 29'la Ukrayna, yüzde 24'le ABD'de, yüzde 15'le İsviçre, yüzde 12,9 ile Bangladeş, yüzde 12 ile Fransa, yüzde 11 ile İsveç, yüzde 6 ile İran ve yüzde 2 ile Endonezya takip ediyor.
Bu gruptaki ülkeler arasında en çok günlük vaka bildirenler ise, ortalamanın 30 binlerin üzerinde seyrettiği ABD ile ortalamanın 3 binlerde seyrettiği Bangladeş.
Habere göre, normalleşmeye dönen ve iyileşmelerin görüldüğü ülkelerin yer aldığı ikinci kategoride, Türkiye de var. Bu grupta bir haftada vaka sayılarında en çok düşüş görülen ülke, yüzde 86 ile Hollanda.
Hollanda'yı yüzde 67 ile Singapur, yüzde 61 ile İspanya, yüzde 30 ile İtalya, yüzde 23 ile Belarus, yüzde 22 ile Birleşik Arap Emirlikleri, yüzde 20 ile Pakistan, yüzde 13 ile Polonya, yüzde 12 ile Kanada, yüzde 9 ile Belçika ve yüzde 3 ile Türkiye izliyor.
Söz konusu kategoride bir günde en çok pozitif testin belirlendiği ülke ise, açık ara Pakistan. Kısa sürede dünya sıralamasında 14'üncülüğe yükselen Pakistan'da, her gün ortalama 3 bin 500 civarında vaka tespit ediliyor.
Hala bazı tedbirleri uygulayan ancak buna rağmen vakalardaki artışın sürdüğü grupta ise, halihazırda salgının merkez üssü konumundaki Brezilya ve Hindistan da var. Bir haftalık verilere göre, Dominik Cumhuriyeti yüzde 42'lik artışla bu kategoride ilk sırada.
Karayipler ülkesini yüzde 40 artışla Şili, yüzde 24 ile Hindistan, yüzde 21 ile Güney Afrika ve Portekiz, yüzde 17 ile Brezilya ve yüzde 8 ile Mısır takip ediyor.
Bu gruptaki ülkeler arasında en çok günlük vakanın kayda geçtiği yer ise, tahmin edilebileceği gibi Brezilya. Brezilya, son bir hafta içerisinde dünya rekoru kırdı ve bir günde 55 bin test pozitif çıktı. Dünya sıralamasında dördüncü olan Hindistan'da ise, günlük yaklaşık 15 bin civarında vaka ortaya çıkıyor.
Tedbirlerin devam ettiği ve düşüş görülen grupta ise, son bir haftada en büyük iyileşme görülen ülke yüzde 53 ile Afganistan. Afganistan'ı yüzde 44 düşüşle İrlanda, yüzde 11 ile İngiltere ve Rusya, yüzde 3 ile Meksika izliyor.
Söz konusu kategoride en çok günlük vakanın kayıtlara geçtiği ülke, ortalama 7 binle Rusya. Meksika'daki vakalar yatay bir seyir izlese de, günlük ölümler 1000'i buluyor.
Ciddi karantina önlemlerinin devam ettiği kategoride ise üç ülkede düşüş var. Son bir haftada Peru'da yüzde 41, Katar'da yüzde 35 ve Ekvador'da yüzde 8 oranında daha az vaka görüldü.
Karantinaya rağmen artış görülen dokuz ülke bulunuyor, bunlar arasında en yüksek oran yüzde 80 ile Bolivya. Bolivya'yı takip eden ülkeler ise şöyle: Yüzde 64 ile Arjantin, yüzde 31 ile Kolombiya, yüzde 28 ile Irak, yüzde 16 ile Filipinler, yüzde 12 ile Panama, yüzde 6 ile Kuveyt, yüzde 3 ile Çin ve yüzde 1 ile Umman.
Dünyaya diz çöktüren salgına karşı en çok öne çıkarılan tedbirler ise, sosyal mesafe ve maske. İngiltere, 4 Temmuz'dan itibaren ülkede 2 metrelik sosyal mesafenin 1 metreye düşürüleceğini açıkladı.
Hükümete koronavirüs konusunda danışmanlık yapan bilim kurulu üyelerine göre, virüsün bulaşma riski açısından 1 metrelik sosyal mesafe, iki metrelik sosyal mesafeden 2-10 kat arası daha riskli.
Bilim ne diyor?
En basit haliyle yakınınızda virüs taşıyan biri olması, bulaşma ihtimalini artıyor. Dünya Sağlık Örgütü, en az bir metrelik sosyal mesafe öneriyor. Sosyal mesafeyi bir metre olarak belirleyen ülkelerin önemli bir kısmı, insanların maske takmasını da zorunlu kılıyor.
Öte yandan ülkelerin kendi içlerinde de farklılıklar olabiliyor: Birleşik Krallık'ta İngiltere 4 Temmuz'da sosyal mesafeyi 1 metreye indirme kararı alırken, İskoçya bir süre daha 2 metre kuralına devam edeceğini açıkladı. Almanya'da genel kural 1,5 metre olsa da bazı eyaletlerde kurallar değişiyor. İspanya'da genel kural 1,5 metre fakat Katalonya'da açık hava etkinliklerinde herkesin maske takması koşuluyla bu mesafe azaltılabiliyor.
1 metrede riski azaltmak için ne yapmak lazım?
İngiltere Bilim Kurulu üyeleri, her binanın kendi koşullarına göre bir değerlendirme yapması gerektiğini söylüyor. Riski azaltmak için ilk yapılabilecek şey, 2 metreden daha yakınınızdaki bir kişiyle geçirdiğiniz süreyi azaltmak.
Maskeler ve plastik vizör veya bölmeler, ağızdan çıkan damlacıkların bulaşmasını engelleyebilir. İş yerlerinde vardiyalar değiştirilerek aynı anda binada olan kişi sayısı azaltılabilir.
Oturma düzeni değiştirilerek yüz yüze oturan insanların sayısı azaltılıp, bulaşma riskinin daha az olacağı şekilde yan yana ve sırt sırta oturan kişilerin sayısı artırılabilir. Hava akımı, içeride temiz hava sağlayacak şekilde ayarlanabilir ve mekandaki yüzeyler sıklıkla silinebilir.
Mesafe nasıl etkiliyor?
Lancet tıp dergisinde yayınlanan bir araştırmaya göre bulaşım riskini azaltmak için alınacak önlemler arasında en etkilisi kimseye 1 metreden fazla yaklaşmamak olabilir.
1 metreye kadar yüzde 13 olan ortalama bulaşma oranı, 1 metreyi aşınca yüzde 3'e düşüyor. 2 metrede yüzde 1,5, 3 metrede ise yüzde 0,75 oluyor.
Bu alanda ilk araştırmalar ne zaman yapıldı?
Bu alandaki ilk araştırmalar 1930'larda yapılmıştı. Bilim insanları öksürük veya hapşırık ile çıkan damlacıkların ya havada hemen buharlaştığı ya da yere düştüğü sonucuna ulaşmıştı. Bu damlacıkların 1-2 metre içinde bir alana düştüğü anlaşıldı. Bu nedenle virüsün bulaşma riskini artıracak en büyük etkenlerden biri, üzerinize birinin öksürmesi veya hapşırması.
Virüs başka nasıl bulaşır?
Bazı bilim insanları virüsün aerosol denen küçük parçacıklar ile havada daha uzun süre ilerleyebileceği ve bunun bulaşma riskini artırdığını düşünüyor. Massachusetts Institute of Technology'den (MIT) Prof. Lydia Bourouiba, yüksek hızlı kayıt yapan kameralar yardımıyla gerçekleştirdiği araştırma ile, öksürüğün altı metreye ulaşan küçük parçacıklar saçtığını tespit etti.
Çin'deki hastanelerde koronavirüs kalıntıları tespit eden bir diğer araştırmada ise güvenli mesafe olarak 4 metre önerildi. Öte yandan ABD Salgın Kontrol Merkezi; duman, sis ve spreyler gibi aerosollerin virüsün yayılımına etkisinin henüz net olmadığını söylüyor.
Tek etken mesafe değil
Mesafenin yanı sıra geçirilen süre da çok önemli. Bilim insanları biriyle altı saniye 1 metre uzaklıktan konuşmanın, bir dakika 2 metre uzaklıktan konuşmaya denk olduğunu söylüyor. Öksürük riski daha da artırıyor. Birinin 2 metre yanınızda öksürmesi, 2 metre yanınızdaki bir kişiyle 30 dakika konuşmanın riskine eşdeğer.
Havalandırmanın önemi
Kalabalık mekanlarda bulaşma riski artar. Hava akımının yönü de önemli. Akımın kaynaklandığı noktada virüs taşıyan biri varsa, akımın bu virüsü diğer insanlara taşıyabilir.
Dışardan gelecek temiz hava da önemli bir faktör. Çin'de dokuz kişinin koronavirüse yakalandığı bir restoranda, klimanın dışardan temiz hava vermek yerine içerdeki havayı dolaşıma sokmasının etkili olduğu düşünülüyor. Japon araştırmacılar da kapalı mekanlarda bulaşma riskinin 19 kat fazla olduğu sonucuna vardı.
Neden bazı soruların yanıtları net değil?
Koronavirüs ortaya çıkalı yalnızca birkaç ay oldu ve bu sürede bilim insanları onunla ilgili çok şey öğrendi. Fakat hâlâ enfekte olmuş kişilerin ne kadar virüs yayabildiğini ve bir kişinin hastalanması için ne miktarda virüs kapması gerektiğini bilmiyoruz.
ABD'de önümüzdeki birkaç ayda 60 bin insanın daha yaşamını yitireceği tahminini yapan Washington Üniversitesi, Amerikalıların yüzde 95’inin maske takması halinde bu sayının 20 bin civarında kalacağını belirtiyor.
