Sualtında tarih
19.09.2016 - 14:00 | Son Güncellenme:
.
Birecik Barajı’nın 2000 yılında hizmete girmesiyle Fırat kabarmış ve çevresini suya boğmuştu. OBRUK Mağara Araştırma Grubu da, Şanlıurfa’ya bağlı Halfeti ilçe merkezi ile Adıyaman’a bağlı Gümüşkaya köyü arasında sualtında kalmış kaya yerleşimlerine dalışlar yaparak onların envanterini çıkarıyor; tarihi mirasın unutulup yok olmasını önlemeye çalışıyor.(Halfeti kasabasının hemen güneyindeki Çekem Mahallesi de Birecik Baraj Gölü’nün boğduğu onlarca yerleşimden biri. Sualtında kalmış mezarlar ve evler buradan geçip gitmiş hayatların anısını yaşatıyor.)Fotoğraflar: Ali Ethem Keskin
"OBRUK Mağara Araştırma Grubu olarak bu kez farklı bir çalışma içindeyiz. Grubumuz daha önce Ayasofya, Topkapı Sarayı, Hasankeyf ve Gaziantep yeraltı yapılarında da envanter çalışmaları yapmıştı; bunların bir kısmı Atlas’ta da yayımlanmıştı. Bu yıl başladığımız proje çerçevesinde ise Şanlıurfa’nın Halfeti ilçe merkezinden Gümüşkaya köyüne dek, Birecik Baraj Gölü’nün kuzeyindeki tüm kaya yerleşimlerinin envanterini çıkarıyoruz. Bu projemiz Fırat Nehri üzerindeki 35 kilometrelik bir hatta hem karada hem de Birecik Baraj Gölü’nün sualtında bıraktığı kısımlarda sürdürülüyor."(Birecik Barajı’nın 2000 yılında su tutmaya başlamasıyla Halfeti kasabasının bir bölümü sualtında kaldı. Baraj gölünün kıyısındaki yerleşim, çehresi değişen coğrafyayı tanımaya gelen çok sayıda ziyaretçiyi kendine çekiyor. Mevsimsel olarak ve barajdan salınan su miktarına göre su seviyesi birkaç metre değişebiliyor. Bu farklılıklar Halfeti Camii’nin duvarlarındaki izlerden de kolaylıkla görülebiliyor.)
Halfeti merkezin karşı kıyısında bulunan höyüğün açığındaki su deposu, baraj gölüne batmış durumda. Yörenin engin tarihinin izlerini taşıyan höyük de artık bir adacığa dönüşmüş.
Çekem’in tarihi mezarlığı baraj sularının altında artık sessiz bir dünyanın parçası. Oysa bir zamanlar sık sık ziyaret edilir, bağlar bahçeler arasından geçilerek, patikalar izlenerek ona ulaşılırdı.
OBRUK Mağara Araştırma Grubu, Birecik Baraj Gölü’nün altında kalan kaya yerleşimlerinin envanterini çıkarmayı sürdürüyor. Ekibin çalışma alanı Halfeti ilçe merkezinden başlayıp Adıyaman’ın Gümüşkaya köyüne kadar uzanıyor. Köyün hemen dışında, Fırat’ın güney sahilinde, neredeyse tamamen sualtında kalan eyvan da envantere giren yapılardan.
Fırat’ın KalesiRumkale, Halfeti ilçe merkezinin yakınında, Fırat Nehri’nin batı kıyısında yükselen sarp bir kayalıkta bulunuyor.
Savaşan köyünün camisine dalan OBRUK ekibi, bulunduğu yerden caminin suüstünde kalan minaresini belli belirsiz görüyordu.
Fırat Nehri, Güneydoğu Anadolu’da işlenmesi kolay kireçtaşları içinden akıyor. İnsanoğlu tarih boyunca elverişli bölgelerde kayalara yerleşimler oydu ve yüzlerce yıl bunların içinde yaşadı. Halfeti’nin kuzeyinde, Adıyaman-Besni’ye bağlı Kızılin köyü yakınında, Fırat kıyısında, kayaya oyulmuş büyük bir yapı bulunuyor. Yapının üst katına yine kayaların içine açılmış bacalardan tırmanılarak ulaşılıyor.
Halfeti Camii, Birecik Barajı’nın sularının alıp götürdüğü tarihi eserlerden.
Savaşan köyünde kayalara oyulmuş mağaralardan biri geçmişte değirmen olarak kullanılıyordu. Yaz aylarında suların alçalmasıyla birlikte bu mağaranın üst kısımları da açığa çıkıyor.
Gümüşkaya köyü yakınlarında kayalara oyulmuş antik yol, yine kayalara oyulmuş evlere ve Fırat kıyısına çıkıyor.
Halfeti’nin kuzeyindeki Savaşan köyü de sulara teslim olan yerleşimlerden.
