Dirençli hücreyi araştırmayla kıracak

Meltem Günay - Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) 45. Sedat Simavi Ödülleri, Sağlık Bilimleri dalında “Traıl’a Dirençli Hücre Modelleri ile Kazanılmış Dirençte Rol Oynayan Farklı Adaptif Mekanizmaların Aydınlatılması” çalışmasıyla ödüle layık görülen Doç. Dr. Tuğba Bağcı, beyin kanserinin agresif seyreden tümör olan Glioblastama (GBM) türü üzerine gerçekleştirdikleri çalışmaları Milliyet'e anlattı.

30 yıldır aynı

Koç Üniversitesi Tıp Fakültesi Beyin Kanser Terapi ve Araştırma Merkezi kurucusu Önder, bu türde hastaların sağ kalım süresinin kemoterapi ve radyoterapiye rağmen 15 ay olduğunu söyledi. Hastaya verilen ilaçların beyin bariyerinden tam olarak geçemediğini söyleyen Önder, "Tümör hücreleri çok hızlı yayılıyor ve operasyonda bile tam olarak tümör çıkarılamıyor. Baktığımızda tüm dünyada bütün kanser türlerinde teşhis ve tedavide yeni yöntemler geliştirildi ama GBM'de 30 senedir hiç bir farklılık yok. Biz buradan hareket ettik" diye konuştu. Bu aşamada 1990'lı yıllarda bulunan ve tüm kanser tiplerinde tümör hücrelerini öldürebilen TRAİL denen bir molekül üzerinde çalışmaya başladıklarını anlatan Doç. Dr. Önder, bu hastalara umut olabilecek çalışmalarını paylaştı:

Hiç ölmeyen hücre

"Hücrelerin kendi kendini imha etme yeteneği olmasına rağmen tümör hücreleri bunu kullanmaz, onun yerine ölmeyip çoğalırlar. Ölüm sinyallerini kapatıp sadece bölünmeye yönelik hücreler haline gelirler. İşte TRAİL bu sinyali kapattırmıyor, tekrardan açtırıyor. Kanserli hücreyi öldürebilecek ve bunu yaparken de normal hücrelere hiç zarar vermeyen bir molekülden bahsediyoruz. 2000'lerden beri bunun tedavi yöntemi olarak kullanılması üzerine çalışılıyor. Ama TRAİL molekülü verilse bile gerek beyin kanserinde olsun gerekse diğer kanser tiplerinde 'ölemeyen' bir popülasyon kalıyor. Biz de 'Bu hücreler neden ölemiyor'un peşine düştük. Beyin kanseri hastalarından alınmış hücrelere laboratuvar ortamında TRAİL'le karşılaştırdık, bir kısmı öldü bir kısmı yaşadı. Yaşayanlara yeniden bu proteini verdik ve 9 ayın sonunda artık TRAİL görse bile hiç ölmeyen hücre modelleri yarattık. Bunu neden yarattık? Çünkü hastalara yaptığımız da bu. Hastalara kemoterapi uyguluyorsunuz, başta çalışıyor ama daha sonra nüksedebiliyor, metastaz yaratabiliyor. Ve nüksettiğinde eskiden verdiğimiz ilaçlara cevap vermiyor. Dirençli hale geliyorlar. 'Biz TRAİL'i kliniğe uygulayacaksak, beyin kanseri tedavisi için kullanacaksak neden direniyor ve bunu nasıl engelleyebiliriz' sorularının yanıtını bulmak ve bu mekanizmayı deşifre etmek zorundayız."

'İyi sonuçlar aldık'

Fare modelleri üzerinde yaptıkları araştırmalarda bu farkları incelediklerini ve hücrelerde oluşan direnci geriye çevirecek yeni ilaçları taradıklarını söyleyen Doç. Dr. Önder, şunları dedi:

"Bunlardan bir tanesi çok güçlü bir şekilde direnci kırabildi. Bu yeni ilaç ve TRAİL kombinasyonunun oldukça iyi bir kombinasyon olduğunu bu şekilde göstermiş olduk. Bu yayınımız bizim için çok anlamlıydı ve ödülü kazanması da bizim için çok büyük moral oldu. Bu bilgiler yeni klinik deneyleri canlandıracak ve belki hastalara umut olacak bir tedavi modelinin gelişmesini sağlayacak. Uzun soluklu bu çalışma dirençli beyin kanseri hastalarında hayat kurtaracak çalışmaya doğru gidiyor. TRAİL'le tedavisi birçok kanser için bir kombinasyon tedavisi de olabilir.”