Fatih’in gemileri karadan yürüdü mü?

Fatih’in gemileri karadan yürüdü mü?
ÇAPRAZ ATEŞ
ÖMER ERBİL

Türkçe tarih kitapları, İstanbul’un fethinde Osmanlı donanmasına ait 140 parça geminin bir gecede karadan yürütülerek Haliç’e indirildiğini yazıyor. Yrd. Doç. Dr. Erhan Afyoncu, "Sorularla Osmanlı İmparatorluğu" adlı kitabında gemilerin karadan yürütülmediğini, Haliç yakınlarındaki ormanlık alanda inşa edildiğini ileri sürüyor. Konuyla ilgili görüşler şöyle:

Yrd. Doç. Dr. Erhan Afyoncu (Marmara Ü.)
Bizimkiler gemi değil sandal "Gemilerin" karadan götürüldüğüne dair kaynaklarda teferruatlı bir bilgi yok. İki satırdan öteye gitmeyen bilgilerle hareket ediliyor. Yerli kaynaklarımız zaten hiç yok. Yabancı kaynaklardan faydalanıyoruz. Dukas isimli Bizanslı bir tarihçinin kaynağına başvuruluyor. Ancak Dukas kuşatma sırasında Sakız adasında. Yani kuşatmayı sonradan duyma bilgilerle yazdı. Gemilerin nereden geldiği, nereden geçtiğini bilmiyoruz. "Bir gecede gemiler indi" deniyor. Mümkün değil. Polonyalı Mihaloviç isimli, kuşatmaya katılmış bir yeniçeri, 4 deniz mili içeride gemilerin yapıldığını ve oradan Haliç’e indirildiğini söylüyor. Oradan kızakla gemilerin gitmesi söz konusu.

Ceneviz gemileri geçti, gitti
Ancak öğretildiği gibi Galata sırtlarından gemiler çekilerek, bir gecede Haliç’e indirilmedi. Bu 3 - 5 gecede bitirilecek bir olay değil. Gemiler Okmeydanı, Beşiktaş civarında ormanlık alanda inşa edildi. Ben topografik olarak tam yerini araştırıyorum. Osmanlı donanması öyle büyük gemilerden de oluşmuyordu. 3 tane Ceneviz gemisini durdurmayı başaramadılar. 140 parça gemi 3 gemiyi nasıl durduramaz? Fetihten sonra da Ceneviz gemilerinin, Haliç’ten kaçmasına engel olunamadı. Çünkü Osmanlı gemileri sandaldan biraz daha büyükler. Bizde kalyon yoktu. Kalyonların yanında bizimkiler sandal kalırdı.

Prof. Dr. Yusuf Halacoğlu (Tarih Kur. Bşk.)
Bizanslı yazarlar açıkça yazıyor Bu bir efsane değil. O dönemde yazılmış kitaplarda, gemilerin karadan götürüldüğüne dair bilgiler var. Ayrıca bir Venedikli asilzadenin hatıratında da karadan yürütüldüğü belirtiliyor. Fatih Sultan Mehmet, Ortaköy, Beşiktaş üzerinden Okmeydanı’na, oradan da Eyüp’ün karşısına gemileri indiriyor. Sabah Bizanslılar bunu görünce çok şaşırıyorlar. Bunu Bizanslı müelliflerin yazdıkları kitaplarda çok açık olarak görüyoruz. O dönem yazılmış tarih kroniklerinde de var. Bu konunun münakaşa edilecek bir tarafı yok.

Fatih, Umur Bey’den esinlendi
"Gemiler Haliç’te yapıldı" fikri de doğru değil. Savaş sırasında hemen gemi yapamazsınız. Gemileri önceden Haliç’e indirseniz bile nasıl gizleyeceksiniz? Kuşatma öncesinde gemi yapılmış olsa, kaynaklarda bunun belirtilmesi gerekirdi. Bir de Fatih’ten 150 sene önce Umur Bey’in, Yunanistan’da Mora Yarımadası ile ana kıta arasında Korint geçişinde gemileri karadan geçirdiği, tarih kitaplarında kayıtlıdır. Mora Yarımadası’nı dolaşmamak için Umur Bey, gemileri karadan yürütmüştür.
Fatih, tarihi çok okuyan, iyi eğitim almış bir sultandır. Bu olaydan haberdardır ve bundan esinlenmiştir. Yeni bir olay yapmış değildir. Ancak bunu tartışmak yerine Fatih’in İstanbul’u fethetmesinin etkilerini, Avrupa’da fikri ve sosyolojik olarak ne gibi değişimlere neden olduğunu tartışmalıyız.




GÜNCEL