Gizli örgüt de çökertildi

MERT İNAN Milliyet - Yunanistan’ın Anadolu’yu terk edeceği söylentilerinin ortaya çıkması üzerine İzmir’in Rum ileri gelenleri, Metropolit Hrisostomos’un liderliğinde 1921 yılı sonbaharında Ege’de otonom bir devlet kurulmasına dönük bir etkinlik ortaya koymuşlardı. Anadolu Rumlarının direnişini amaçlayan Mikrasiatiki Amina (Anadolu’yu Savunma) gizli örgütü böylelikle kurulmuştu. Örgüt üyeleri, Sakarya Savaşı sonrası, 18-50 yaş arasındaki Anadolu Rumlarının Yunan Ordusu’na katılmasını, bu kişilerin servetlerinin beşte birine el konulması gerektiğini gündeme getiriyordu. Örgüt mensupları, İngiltere, Fransa, İtalya ve Amerika nezdinde de girişimlerde bulunuyor, Yunan Hükümeti yetkilileri ve parti mensuplarıyla da temasa geçerek kendilerine güvence verilmesini istiyordu. Örgüt Başkomutan Papulas’ın liderliğini talep etse de Yunan Hükümeti bu talebe temkinli yaklaşıyor, Gunaris Hükümeti’nin tavrı sebebiyle de liderliği üstlenemeyen Papulas, başkomutanlıktan istifa ediyordu. Yaşanan gelişmeler üzerine Büyük Taarruz’un kaderinin belirlenmesinde etkili bir isim, Hacianestis başkomutanlığa getirilmişti. Yunan Ordusu’nun 1922 Ağustos’undaki yenilgisinin akabinde gerilemeye başlamasıyla Anadolu’yu Savunma Örgütü hiç değilse Kemalpaşa’da bir savunma örgütlenmesi için harekete geçti. Yunan Ordusu’nun İzmir’e doğru çekilişine yangınlar eşlik etmişti ki, Batı Anadolu’nun bu zor saatlerine tanıklık etmiş olan Mehmet Asım Us, Anadolu’yu Savunma Örgütü için, “Hiç şüphesiz Yunan tahrip taburlarının bir parçasından başka bir şey değildi” ifadesini kullanıyordu. İstanbul Üniversitesi, “Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi” Bölümü’nden Nilüfer Erdem’in ortaya çıkardığı arşiv belgelerine göre Mikrasiatiki Amina örgütü İzmir Metropoliti Hrisostomos’un liderliğinde 1921 yılının Ekim ayında ortaya çıkmıştı. Erdem’in yaptığı araştırmalara göre söz konusu örgütün amblemi, ateşin üzerinde kanatları açık biçimde duran bir Anka kuşu olarak belirlenmişti. Arşiv dökümanlarından yansıyan bilgiler, örgütün ama ve faaliyetleri hakkında önemli bilgiler verirken, şu saptamalar ise dikkat çekiyordu:  «Yüksek Komiser Steryadis önceleri örgüte uzak durmuştu. Ancak daha sonra kurucu üyelerden İzmir Yunan İdaresi İçişleri Bölümü’nden Müfettiş Evripeos’u makamına çağırarak örgüt hakkında bilgi almış ve akabinde örgüt faaliyetlerine izin verdiğini açıklamıştı. Örgütün maliye ve askeri komisyonu, ayrıca merkez yönetim kurulunun denetiminde irtibat, yardım, halkla ilişkiler ve izcilik birimleriyle, basın bürosu da bulunuyordu.”

Kadınlar da örgütte

“Ögütün kuruluşundan kısa bir süre sonra Rum kadınlar da ayrıca bir örgüt kurmuşlardır. İzmir’de kurulmuş olan Anadolulu Rum Kadınların Savunma [Amina Ellinidon Mikrasias] Örgütü’nün amacı, Peridu’nun arşivinde bulunan örgüt programında belirtildiği üzere, Anadolu’yu kurtarmakla ilgili erkeklerin faaliyetlerine destek vermekti. Anadolu’yu Savunma Örgütü’nün, Yunanistan’ın 14 Kasım 1920’de gerçekleştirdiği seçim sonrasında İstanbul’a sığınmış bir takım Venizelist subaylar tarafından kurulmuş olan “İstanbul’u Savunma [Amina Tis Konstantinupoleos]” Örgütü ile paralel hareket ettiği anlaşılmaktadır.”

Gunaris’e mektup

“Örgüt 1922 yılı Mart ayı içinde müttefik devletler ve Yunanistan nezdindeki girişimlerine hız vermişti. 21 Mart 1922 tarihinde İngiltere, Fransa,

İtalya Başbakanları, Amerika Başkanı ve ifade edilen ülkelerin Dışişleri Bakanlarına, Yüksek Komiser Steryadis tarafından da onaylanmış bir muhtıra sundular. Muhtıra metninde Anadolu Hıristiyanlarının Osmanlı rejimini yeniden yaşamak istemedikleri vurgulanmıştı. İzmir’deki örgüt mensupları Anadolu’nun terk edileceği ile ilgili söylentilerin artması üzerine Yunan Başbakanı Gunaris, Meclis Başkanı Lomvardos ve çeşitli parti liderlerine telgraf göndermişlerdi. 28 Mart 1922 tarihli bu telgrafta asıl önemli satırlar, Anadolu Rumlarının kritik olan bu saatlerde direnmeye karar verdikleri ve Yunan Ordusu’nu desteklemek konusunda her türlü fedakârlığı yapacaklarıyla ilgili olanlardı. Örgüt yönetim kurulu Başkomutan Papulas’a da telgraf göndererek, ‘özgürlük mücadelesinin devamını rica ettiklerini’ bildirmişti.”

Bozgundan kaçamadılar

“Yunan Ordusu 1922 Ağustos’undaki bozgunu sonrasında gerilemeye başlayınca, Anadolu’yu Savunma Örgütü hiç değilse Kemalpaşa’da bir savunma örgütlenmesi için harekete geçmişti. Örgütün Bursa, Balıkesir ve Bandırma havalisine kadar Rumların yaşadığı tüm yerleşim birimlerinde şubeleri vardı. Yunanlıların Anadolu’daki bozgununu takiben Yunanistan’a sığınmış olan göçmenlerin anlatımları da örgüt faaliyetlerinin İzmir’le sınırlı kalmadığını ve Batı Anadolu’nun diğer bölgelerinde de örgütlü Rumların bulunduğunu ortaya koyuyor.”

Ancak tüm çabalarına rağmen işgalci Yunan Ordusu gibi yeraltı örgütü Mikrasiatiki Amina da Büyük Taarruz ile bozguna uğratılmıştı.