Türk Sinematek Derneği’nin öyküsü

Söyleşiye Sinematek’in bir numaralı üye kartına sahip ve çalışanlarından olan Jak Şalom, Atilla Dorsay, bir dönem İstanbul Sinematek’in direktörlüğünü üstlenen Vecdi Sayar ve gazeteci Zeynep Oral katıldılar. Söyleşinin moderatörlüğünü ise İstanbul Film Festivali’nin uzun yıllar direktörlüğünü yapan Hülya Uçansu üstlendi.
Jak Şalom, Sinematek’in başlangıcını “Bütün güzel şeyler gibi maceralı oldu. Kurucuları, Hüseyin Baş ile Onat Paris’ten tanışıyorlardı ama Şakir Eczacıbaşı tanışmıyordu. Göle maya çaldılar ve bu maya tuttu. 15 kişi destek verdi. Çok kısa bir süre sonra Sinematek gösterileri Şişli’deki Kervan Sineması’nda başladı” diye anlattı. Kendisinin ilk üye olduğunu aktaran Şalom, zamanla Sinematek üyelerinin 6 binlere yaklaştığını söyledi. Dorsay’a göre bu ilgi toplumsal ve tarihsel açıdan müsait bir zemine bağlıydı. 1960’lar sinemasının büyük heyecan verdiğini söyleyen Dorsay, bu filmlerin Türkiye’de büyük salonlarda gösterilmesinin izleyiciyi hazırladığını belirtti.
‘Ne kalabalık!’
Panel boyunca sık sık gündeme gelen özel bir gece vardı; Sergey Eisenstein’ın 1925 yapımı sessiz filmi ‘Potemkin Zırhlısı’nın Kervan Sineması’ndaki gösteriminin yapıldığı. Dorsay, bu filmin sunumuna hazırlanıp sinemaya geldiğinde binlerce kişinin bekliyor olmasının yarattığı şaşkınlığı aktarırken, Şalom her gösterime giren ve kapının yanında bekleyen sivil polisin, ilgi karşısında Şalom’a dönerek “Ne kalabalık!” diye yorum yapmaktan kendisini alamadığını söyledi.
Şalom, devlet desteği olmadığı için Sinematek’in film toplama, arşiv yapma, dekor, belgeleri bulup sergileme işlevlerini yerine getiremediğini ancak sinema kültürünü yayma işinde dünyadaki örneklerinden önde olduğunu söyledi. Sansür ve filmlerin gelememesi gibi nedenlerle başka bir film izlemek için gelen izleyiciye beklenen film yerine ‘Potemkin Zırhlısı’ veya Mikhail Romm’un belgeseli ‘Sıradan Faşizm’in gösterildiği ise defalarca gündeme geldi.
Konuşmacılar Onat Kutlar’ın hayranlık uyandıran yönlerini de paylaştılar. Jak Şalom, gayretini, çevresine verdiği şevki, etkileyiciliğini vurguladı. Dorsay, Türkçeyi onun kadar iyi konuşan birini görmediğini söyledi, “Sizi hayatınız boyunca etkisi altına alacak bir aydındır” dedi.