Van'da deprem sonrası hayat - Van'da yaralar sarılıyor

Depremlerin üzerinden geçen bir yılı aşkın zamanda, Van’da büyük bir dönüşüm var. Yıkılan ve hasar gören binalar yenileniyor, TOKİ konutlarının büyük çoğunluğu tamamlanmış. Ancak şehrin merkezi dahil, 35 konteyner kentte halen yaşayan binlerce depremzede var.
TOKİ’den ev sahibi olan depremzedeler, Ekim 2012’den itibaren prefabrik evleri boşaltıp evlerine taşınmaya başladı. Ancak deprem öncesinde kirada yaşayanlar hala konteynerlerde kalıyor. Alt gelir grubundakilerin gidecek yeri henüz yok.
Neden? Deprem sonrasında Van’da “sağlam” kalan binalar aşırı pahalandı ve kiralar arttı. Konteyner kentte ise elektrik parasını devlet ödüyor. Bu durumda tüm zorluklarına rağmen konteynerde kalmaya razılar.
Vali Yardımcısı Mehmet Özel ise durumu daha iyi olan bazı vatandaşların sırf masraf olmasın diye konteynerde kalmayı sürdürdüklerini ve çıkmadıklarını belirtiyor.

Elektrikler kesilince...
Van’da yaşamın neye benzediğini anlatmak için coğrafyayı ve iklimi de hesaba katmak gerek...
Malum, İstanbul’da 20 santim kar yağsın, kaos başlar... Van’a gittiğimiz gün ise bölgedeki kar kalınlığı 1, yer yer 1.5 metreyi buluyordu. Hava, üç buçuk dedi mi kararıyor. Sıcaklık, bazı geceler eksi 20’lere kadar düşüyor.
Merkeze yakın “ADIR” konteyner kenti, gecenin karanlığında bembeyaz karla örtülü küçük kutucuklara benziyor. Hava öyle soğuk ki kimsecikler yok. Burada hayatın sürdüğüne dair tek işaret, pencerelerden sızan ışıklar.
Konteynerkentin marketi de bir konteynerde. Marketin sahibi Azize Sürme, biraz dertli. Neden? diye sorunca kurada çıkan evini beklediğini söylüyor:
“Hele evlerimiz tamamlanmamış. Doğalgaz verilmemiş. Depremden önce eviminz vardı, yıkıldı. Burada her gün 3-4 saat cereyan kesiliyor.”

“Şükür bir yerimiz var”
Elektrikli ısıtıcıdan başka ısınma şansı olmayan depremzedelerin en büyük sorunlarından biri, soğuk havalarda küçük çocukların iyi korunamaması, bazılarının bronşit olması.
Konteynerinde ziyaret ettiğimiz Songül Kızılırmak’ın üç çocuğundan en küçüğü Berat, o gün havale geçirmişti... Songül Hanım, depremden önce kiracı olduklarını ve şimdi, gidecek hiçbir yerlerinin olmadığını söylüyor. Kocası kışın iş bulamadığı için geçim sıkıntısı yaşıyor.
“Peki yardım almıyor musunuz?” diye ısrarla soruyorum. “Hayır” diyorlar.
Deprem sonrasında Türkiye’nin dört bir yanından gelen gıda, giyim ve battaniyeler herkese dağıtılmış. Ancak artık depremzedeye yardımlar kesildi, gelenler ise Sosyal Dayanışma Vakfı aracılığıyla yapılıyor.
Bir başka konteynerin kapısını rastgele çalıyoruz. Edip ve Perihan Karakaya, gencecik bir çift. Dört çocuklarıyla 21 metrekarede yaşıyorlar. Mevsimlik işçi olan Edip Bey de kışın geçmesini bekliyor. Başka geliri yok. Büyük kızları bronşit.
Şikayet etmiyor, “Şükür Allah’a başımızı sokacak bir yerimiz var” diyorlar. Şu küçücük konteyner, onun için bir kurtuluş. Ama gün gelir çıkmaları istenirse diye endişeleniyor.

Edip Karakaya (27) mevsimlik işçi. Karısı Perihan, dört çocuklu genç bir anne. Aylardır konteyner kentte yaşıyorlar.

Van Vali Yardımcısı Mehmet Özel
SUİSTİMALLER BİTSE FAKİRE ULAŞACAĞIZ
- Doğu’da hizmet sürem 5 yıldı. Depremden sonra buraya gönüllü geldim. İl merkezindeki 31 konteyner kentin koordinatörüyüm.
- Depremden sonraki süreci, naz ve niyazla götürdük. Karşılıklı sinerji oluştu.
- Elektrik kesintisi günde 1-2 saatten fazla olmuyor. Ben bizzat TEDAŞ yetkilileriyle tamir yaptığımı bilirim.
- Konteyner kentlerde farklı tiplerde aileler kalıyor. TOKİ’den kura çeken fakat konteyner kentte halen kalanlar var. Bir aileyle tanıştım, karı koca memur. Elektrik-su bedava diye taşınmıyorlar.
- Böyle suistimaller oluyor. Normalleşmemiz gerekiyor ki hak çerçevesinde yürüsün her şey.
- Çok mağdur olan, depremden önce de yıkık dökük yerlerde oturan 400 kadar aile tespit ettik. Onlar için ayrı bir çözüm düşünüyoruz.
- Her konteyner kente battaniye, ufo, gıda paketi dağıtıldı. Ama artık yardımlar kesildi.
- Dul maaşı (120 TL), çocuk parası (ortalama 20 TL) ve gıda parası (70 TL) aldığı halde ek yardım isteyenler, vaveyla edenler var.
- Memurlar, geliri olanlar konteynerlerden çıksa da biz vatandaşla baş başa kalsak! Fakir fukarayı tespit edebiliriz o zaman.
- Elimizden geleni ardına koymuyoruz. Elbette eksikliklerimiz oluyor, iyi niyetle çözüyoruz.

Van’da toplam 35 konteyner kent var. TOKİ’den evi olanlar taşınmaya başlamış.

1875 TL’LİK AİDAT SIKINTISI
- TOKİ konutlarının büyük çoğunluğu tamamlanmış. Evini teslim alan depremzedenin en büyük sıkıntısı, site yönetiminin daire başına istediği 1.875 TL’lik masraf.
- Yıllık 8 taksitle ödenmesi istenen bu miktarın büyük kısmını kömür parası oluşturuyor. İki ton kömür alım bedeli için daire başına 1.640 TL isteniyor.
- Diğer masraflar şöyle: “Sirkülasyon pompaları elektrik gideri 56.70 TL, kazan dairesi bakım onarım ve malzeme gideri 18.70 TL, curuf nakliye gideri 8.10 TL, personel yoğurt gideri 5.60 TL.”
- Bu miktarı ödemeyenlere ise yüzde 5’lik gecikme zammı uygulanacak...
- TOKİ’lerine kavuşan Vanlılar, “Biz depremzedeyiz. Devlet bizden iki yıl ödeme istemeyecekti. Lütfen bu aidatları bizden istemeyin, hala toparlanamadık” diyor.
- Kısa sürede Van’da yeni konutlar yapmayı başaran devlet, umarız bu sesi duyar ve depremzedenin aidat sıkıntısını çözer.

RAKAMLARLA DEPREM
- Van’da 3 Ekim ve 9 Kasım 2011 depremlerinde toplam 644 vatandaş hayatını kaybetti, 1.966 vatandaşımız yaralandı, 252 vatandaş ise enkazlardan sağ olarak kurtarıldı.
- AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı) Van ili Merkez ilçesi, köyleri ve Erciş ilçesi merkez mahallelerinde 10.621 binanın incelendiğini; 5739 binanın hasarlı ve oturulmaz, 4882 binanın hasarlı ancak oturulabilir olduğunu açıklamıştı.
- Depremden sonra AFAD, 175 bin depremzedeyi Van Merkez’de 24.014, Van Erciş’te 5.472 adet konteynere yerleştirmişti. AFAD sitesinde, konteynerlerde elektrik faturalarını ödediklerini belirtiyor.
- Deprem sonrası hasarlı binalarla ilgili tam 90 soruşturma açıldı. Sadece 1 tutuklama yapıldı: Bayram Otel’in sahibi Nezir Baş, cezaevinde.

YARIN:
- TOKİ’LERDE HAYAT BAŞLIYOR
- EVİNİ TESLİM ALANLAR NE DİYOR?