Yedek parça gibi yedek organ yapabiliriz

İlk klon koyun ‘Dolly’i kopyalayan ekipten olan İskoç embriyolog Prof. Ian Wilmut, konferans için geldiği İstanbul’da Milliyet’in sorularını yanıtladı. Klonloma teknolojisinin hücre yenilenmesinde ve hastalıkların tedavisinde kullanılabileceğini anlatan Wilmut, “Bu teknolojiyle yeni hücre üretip bunu tedavide kullanabiliriz. Bir nevi yedek parça gibi, yedek organ yapabiliriz. Şu an bunun deneyleri yapılıyor ama birkaç yıldan önce sonuç alınamaz” diyor.
İnsan kopyalamayı etik bulmayacağını belirten Wilmut, Dolly’nin klonlama teknolojisiyle insan üzerinde klonlama yapılamayacağını da belirtiyor.
Bir yetişkinden alınan gövde hücresi ile klonlanan ilk memeli olan Dolly’nin babası Prof. Ian Wilmut, Klonlama Teknolojisinden Hastalıkların tedavisine, Dolly’nin hikayesi” başlıklı konferans için dün Yeditepe Üniversitesi’ndeydi. Bilim dünyasında çığır açan isimlerden biri olan Wilmut, konferans öncesi Milliyet’in sorularını yanıtladı.

‘Dolly 12 yaşında öldü’
- “Başarılı bir klonlama yapmak tamamen şans işidir” demişsiniz ve Dolly’i üretirken 277 kez deneme yapmışsınız. Hiç pes etmeyi düşündünüz mü?
(Gülerek) Bir noktada “Hayır! Artık yeter!” dedim. Şaka bir yana pes etmeyi düşünmeden sabırla devam ettim. Ayrıca o ilk denemedeydi. Daha sonrakilerde daha iyi bir oran yakaladık.
- Dolly’nin ölmesiyle klonlama teknolojisinin popülerliğini yitirdiğine dair söylentilere katılıyor musunuz?
Bir klonlama, bir bebek elde etmek için yaklaşık 100-120 tane embriyo hazırlamak gerekiyor. Bu ise, çok yoğun çalışmalar gerektiren uzun bir iş. Günümüzde çok yaygın olmamasının temel sınırlayıcı faktörü de bu zaten; oldukça meşakkatli bir çalışma sürecinden geçiyor olması. Ancak çalışmalar günden güne artıyor ve başarılı adımlar atılacağını düşünüyorum.
Çoğu amacına ulaştı. Esas amaç, embriyo oluşurken genetik modifikasyonları gerçekleştirmekti. Biz bunu embriyodayken yapabileceğimizi düşünürken aynı zamanda yetişkin bir canlıda da bunu gerçekleştirebileceğimizi hiç düşünememiştik. Bu noktadan oraya gelebilmek herkesi şaşırttı. Bazen araştırmalarda bir şey yapmak istersiniz ama asıl yapmak istediğinizden çok daha başka bir şey de elde edebilirsiniz. İşte Dolly’de olan da özetle bu. Ayrıca Dolly’e dair şu da önemli bir nokta; Dolly, 6 yaşında klonlama teknolojisiyle hiç alakası olmayan bir viral hastalıktan öldü. Bir virüsün sebep olduğu akciğer kanseri nedeniyle öldü. Dolly, kopyalandığında genetik olarak 6 yaşında bir koyundan kopyalandı. Kendisi de 6 yıl yaşadı. Yani, aslında öldüğünde toplam 12 yaşındaydı.

‘ALS ve Parkinson’da’
- Klonlama teknolojisi kullanılarak ne tür hastalıklar tedavi edilebilir?
Bir yetişkinde fonksiyonu bozulmuş ya da hastalanmış organların hücrelerini yenilemek üzere bu teknoloji ile hücreler oluşturabiliriz. Özellikle, iskemik kalp hastalığında. Bu teknoloji ile yeni hücre üretip tedavi etmeye çalışabiliriz. Bir nevi yedek parça gibi, yedek organ. Diyabet, Parkinson, Alzheimer ve bazı kalp hastalıkları ile körlük tiplerinde bu teknolojiden yararlanarak fayda sağlayabiliriz. Örneğin retina gibi tedavisi oldukça zor olan göz hastalıkları da bunlardan biri. Bu teknoloji ile insanlar şu an deney yapıyor. Yedek organ veya hasarlanmış organı yenileme deneylerinin başarılı olup olmayacağını şu an bilmiyoruz. Birkaç yıl içinde kesin sonuçları görmek mümkün olabilir. Ayrıca klon teknolojisiyle sağlıklı hücrelerin nasıl bu hastalığa evrildiğini anlayabiliriz. Mesela ALS hastalığında, Parkinson’da bir nöronun nasıl fonksiyonunu kaybettiğini anlayabiliriz. Klonlama sırasında genetik hastalıkları hayvana verebilirsiniz. Böylelikle klonlanmış hayvana aktarılan hastalık üzerinden tedavi yöntemleri denenebiliyor.

‘Embriyo üretim çalışmaları var’
- İnsan üzerinde klonlama mümkün mü? Sizin bu yönde çalışmalarınız oldu mu?
Ben insan klonlamasının gerçekleştiğini hayal edemiyorum ve bunu etik bulmuyorum. Klonlama yerine diğer tedavi ve araştırma yöntemleri çok daha hızlı ve etkileyici sonuçlar verebiliyor. Ancak yapılan embriyo üretim çalışmaları var. Yani, embriyo üretip bunu insan sağlığı için kullanma çalışmaları mevcut. Öte yandan Dolly’nin klonlama teknolojisiyle insan üzerinde klonlama yapılamaz. Yeni tekniklerin ise insan üzerinde klonlamada başarılı olup olmayacağı birkaç yıl içerisinde göreceğimizi düşünüyorum.