Gagalı maskeler vebayla savaştı

National Geographic dergisinin İngilizce edisyonunda “17 yüzyılda veba doktorları neden maske takıyordu?” sorusuna cevap arayan bir dosya okura sunuluyor.

17. yüzyıl Avrupa’sında veba salgınları sırasında, hastalığın yayıldığı kasabalara, hem zengin hem de fakir sakinler için veba doktorları gönderildi. Bu doktorlar, koruyucu karışımlar hazırladı, veba panzehirleri olduğuna inandıkları bitkilerden reçeteler yazdı ve otopsiler yaptı. Bazılarının bunları yaparken gagalı maskeler taktığı ve özel kıyafetler giydiği biliniyor.

Vebayla mücadele eden doktorlar maskenin yanı sıra hastaya dokunmak için ayrıca bir de sopa kullanıyordu.

Bu gagalı maskeler ve doktorların giydiği kostüm, 17. yüzyılda birçok Avrupa kraliyet ailesinin tıbbi ihtiyacını karşılayan doktor olarak nam salan Charles de Lorme’ye atfediliyor. Lorme’nin tarifine göre kıyafet; kokulu balmumu ile kaplı bir ceket, botlara bağlı pantolonlar, sıkıştırılmış bir gömlek ve keçi derisinden yapılmış bir şapka ve eldiven içeriyordu. Veba doktorları ayrıca hastalarla temas etmeye yardım eden bir sopa taşıyordu. Ancak özellikle kafalarına giydikleri şeyler alışılmışın dışındaydı: Gözlük takan veba doktorları; burnu 15 cm uzunluğunda, ga-ga şeklinde, burun deliklerinin yanında iki deliği olan parfümle dolu birer maske kullanıyordu. Ancak bu maske, nefes almak ve otla-rın etkisini hava ile birlikte taşımak için yeterliydi.

Bitkiler, engerek tozları

İtalya’da bu görüntü o kadar ikonik bir hale geldi ki ‘veba doktoru’ İtalyan commedia dell’arte’nin ve karnaval kutlamalarının bir parçası haline geldi ve bugün hâlâ popüler bir kostüm. Ancak bu korkutucu kostüm aynı zamada doktoru kirli havadan korumak için de tasarlanmıştı. Tatlı ve keskin parfümlerin veba kaynaklı bölgeleri dezenfekte edebildiği ve burnu koruyabildiği düşünülüyor-du. Veba doktorları da maskelerini; 55’ten fazla bitkiden, engerek eti tozundan, tarçın, mür ve bal gibi diğer bileşenlerden oluşan bir macun olan tiryak ile dolduruyordu. Charles de Lorme, maskenin gaga şeklinin, mikrobun ya da virüsün doktorların burun deliklerine ve akciğerlerine gelmesini önelediğini düşünüyordu. Sonuç olarak veba doktorlarının kıyafetleri ve yöntemleri çok fazla bir fark ya-ratmadı. Dosyada, doktorların kostümlerinin, hastalık yapıcı mikrop teorisine ve modern antibiyotiklerin yükselişine kadar, hiçbir hastalığa ya da vebaya karşı işe yaramadığının da altı çizildi.