Muşambanın öyküsü

Yasemin Bay

Naif sanatın öncüsü, Gürcü ressam Niko Pirosmani’nin eserleri Türkiye’de ilk kez Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi’nde sergileniyor. Pek çok sanatçı gibi yaşadığı yıllarda değeri anlaşılamayan Pirosmani’nin eserleri, bugün milyon dolarlara alıcı buluyor. Ardında az sayıda çalışma bırakan Pirosmani’nin yapıtları her ne kadar nadir olarak satışa sunulsa da, özellikle Rus ve Avrupalı zenginler tarafından paylaşılamıyor. Kırları, yemek sofralarını, insanları, hayvanları eşsiz bir güzellikte resmeden Pirosmani’nin “Naif Sanatta Bir Efsane: Pirosmani” adlı sergisinin küratörü İrina Arsenishvili ile konuştuk...

 “Pirosmani” sergisini oluştururken nelere dikkat ettiniz?
Sergide 35 parça yer alıyor. Aslında hem Avrupa’da, hem de Gürcistan’daki özel koleksiyonlarda birtakım eserleri var Pirosmani’nin. Fakat Türkiye’ye gelenlerin hepsi Gürcistan Ulusal Müzesi’nin koleksiyonundan alınıp biraraya getirildi. Seçim yaparken de Pirosmani’nin sık sık kullandığı konuları örnekleyen, onu en iyi temsil eden çalışmaların yer almasına dikkat ettik: Hayvanlar, doğa, portreler gibi...

 Pirosmani, sizce neden yaşadığı dönemde keşfedilmedi?
Pirosmani, naif sanatın öncüsü. Ama o dönemde naif sanat tam olarak ortaya çıkmamıştı. O da pek anlaşılamadı bu yüzden. Aslında Pirosmani o dönemde hiç bilinmiyor değil. Ölümünden sonra Fransa’dan, Gürcistan’dan ressamlar, şairler bütün eserlerini bir araya getirdiler. Gerçek bir ressam olduğu için bugün hâlâ ilgi görüyor. 

 Ölümünden kısa bir süre önce Pirosmani için İlya Zdaneviç, kendi atölyesinde 1916’da sergi açmıştı. Ve Pirosmani’ye ilgi duyulmaya başlandı.
Evet, Gürcü sanatçılar ve halk tarafından kabul gördü. Fakat kısa bir süre sonra, bugün hâlâ bilinmeyen bir nedenden ötürü Tsnobis Purtseli gazetesi Pirosmani’nin tuhaf bir karikatürünü yayımladı. Vahşi bir şekilde resmetmişlerdi onu. Bu, sanatçının üzerinde ölümcül bir etki yarattı. Zaten çok hassas biriydi. Ruh ve beden sağlığı kötüye gitmeye başladı. 1918 yılında da yalnız ve unutulmuş olarak öldü. Oysa Picasso bile onun resmini yapmıştır.

Picasso’yu etkiledi
 Picasso’nun en sevdiği ressam olarak da biliniyor... Neydi Picasso’yu bu kadar etkileyen?
Naif sanatın öncüsü olduğu için büyük saygı duyuyor. Pirosmani’nin kendine özgülüğü de Picasso’yu çok etkiliyor.

 Pirosmani için birçok efsane yaratılmış. Özellikle büyük aşkı Margarita ile ilgili...
Margarita, Fransız bir dansçı. 1905’te Gürcistan’a gelmiş. Pirosmani ona çok âşık olmuş, hatta “Aktris Margarita” adıyla onun bir tablosunu yapmış. Ama bir zaman sonra Margarita Pirosmani’yi bırakıp gitmiş. Pirosmani’nin sevgilisine bir araba dolusu gül hediye ettiği söylentisi gibi birçok efsane yazılmış bu aşkın üzerine. Ayrıca şiirlere de konu olmuş.

Pirosmani’nin resimlerinin sırrı nedir?
Çok yüksek bir tekniği var, hiç resim eğitimi almamış olmasına rağmen. Eserlerini çok kısa sürede ortaya çıkarıyordu; birkaç saat ya da en fazla bir günde...
Fırçasını mükemmel bir beceriyle kullanıyordu. Parasız olduğu için resim yapacak malzeme bulamaz, siyah muşamba üzerine resimlerini yapardı. Ve muşamba zamanla onun orijinal materyali oldu.

Gürcistan sanatını ne kadar etkilemiştir?
Tabii ki resimleri çok etkilemiştir. Şu anda Gürcistan’ın en meşhur sanatçısı. Fakat onun arkasından gelen, onu takip eden olmamış. Profesyonel çalışma hayatı olan bir sanatçı değildi. Diğer profesyonel sanatçılardan uzaktı ve bağımsızdı. Atölyesi yoktu, ne bir hocası oldu, ne de bir öğrencisi.