Pamuk’un Türkçesi kötü mü?

ZEYNEP MİRAÇ ÖZKARTAL

Eleştirmen ve AB Genel Sekreteri Büyükelçi Oğuz Demiralp’in, önceki gün Anadolu Ajansı’na verdiği röportajda Orhan Pamuk hakkında söyledikleri edebiyat ve dil çevresinde yankı uyandırdı. Demiralp, söz konusu röportajda Pamuk’un Türkçesine değinmiş ve şunları söylemişti:
“Nobel, Türkiye ve Türkçeye değil, Pamuk’un kendisine verilmiştir. Bunu görmek gerekir. Okuduğum kadarıyla eleştirebileceğim bir konu: Türkçesi kötü Orhan Pamuk’un. Teknik bir değerlendirme yaparsam, bir Türkçe sorunu var. Okuduklarım yapı olarak başarılı. Başarılı bir romancı olduğunu teslim etmek gerekir. Ama Nobel verenler Türkçesinden okusalardı aynı değerlendirmeyi yaparlar mıydı, o konuda teknik bir şüphem var. Ama her şeye rağmen Pamuk’un Nobel alması büyük bir başarıdır. Hepimizin övünç duyması gerekir.”
Konu hakkında görüşlerine başvurduğumuz dilbilimci ve edebiyatçılarımızdan şu yanıtları aldık:

'Dil konusunda ciddi sorunları var’

FEYZA HEPÇİLİNGİRLER
(Yazar)
Orhan Pamuk’un romanlarında bazı Türkçe yanlışları ve anlatım bozukluklarına rastlamak mümkün. Ama bu yanlışları yapmıyor olmak da iyi edebiyat yapmak anlamına gelmez. Öyle olsaydı tüm Türkçe öğretmenleri iyi edebiyatçılar olurlardı. Dilbilgisi hataları düzeltilebilir. Orhan Pamuk’un kitaplarında düzeltilmiyorsa, bu editörlerin suçudur. Pamuk’un edebiyatını dil yanlışlarıyla karalamak hakkaniyetsiz bir davranış olur.

SEVGİ ÖZEL
(Yazar, Dil   Derneği Başkanı)
Orhan Pamuk Nobel Ödülü’nü alırken “Bana değil Türkçeye verildi” demişti. Oğuz Demiralp gibi benim de düşüncem Türkçeye değil Orhan Pamuk’a verildiği. Pamuk roman teknikleri konusunda usta bir yazar, ancak dil konusunda ciddi sorunları var. Anlatım bozuklukları en önemlisi. Bunun yabancı dille öğretim görmekten ve İngilizce düşünmeye daha erken başlamasından kaynaklandığını sanıyorum.

'Tadı değiştirmeye çalışıyorlar’

MAUREEN FREELY
(Orhan Pamuk’un İngilizce çevirmeni)
Bence Orhan Pamuk’un Türkçesi olağanüstü. Çok farklı, özgün ve güçlü. Onun romanlarını çevirirken o otantik anlatıcı sesini duyuyorum. Kullandığı Türkçe üslubundan geliyor.

YUSUF ÇOTUKSÖKEN

(Maltepe Üniv. Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanı)
Yazar, dilin olanaklarını zorlayacaktır tabii. Belki bize ters gelecektir ama kör gözüm parmağına hataları yoksa benim dilimin boyutlarını genişletir bunlar. Ayrıca dil yanlışları başka yazarlarımızda da var. Halide Edip Adıvar mesela. Bu yazarlarımız Türkçeye emek ve tat veren, o tadı değiştirmeye çalışan insanlar. Bu konuya biraz daha sanatçı özgürlüğü açısından bakmakta yarar var.

NECMİYE ALPAY (Yazar, çevirmen)
Yer yer standart Türkçenin dışına çıkıyor Orhan Pamuk. Bunların bir kısmı üslubu çerçevesinde sayılabilir, bir kısmı da iyi olmayan sapmalar. Burada bir mekanizmadan söz etmeliyim, ki bu Türkiye’de iyi işlemiyor. Yayınevlerinin -son kararı yazar vermek üzere- romanları gözden geçirmeleri gerekir. Bu bizde yeterince yapılmıyor. Orhan Pamuk’un dilini eleştirenlerin onun “İstanbul” kitabını okumalarını öneririm. Son derece güzel, hatasız bir Türkçesi var orada. Demek ki yayınevi iyi çalışmış.

ŞEBNEM İŞİGÜZEL (Yazar)
Ben bu eleştiriye katılmıyorum. Ancak Oğuz Demiralp’in eleştirisinin de bir romancı için kıymetli ve ince bir eleştiri olduğunu düşünüyorum. Orhan Pamuk’un tıpkı Nabokov gibi doğru kelimeyi bulmakta usta olduğunu düşünüyorum. Tam tamına neyi iyi yaptığını iyi bilen bir yazar. Orhan Pamuk nesrinin bir büyüsü var. Var ki “Kara Kitap”ta Boğaz’ın sularının çekildiğini anlattığı satırları ya da “Kar”da tuvalet penceresinden görülen gökyüzüne, savrulan karlara bakarak konuşan kahramanlarını bize unutturmuyor. Bir düzyazının, romanın büyüsünü çoğu zaman dilin çok doğru kullanımından başka bir şey yaratır. İşte o şey; his, büyü, kalp ve yazarken yüze gülen şansla can bulan anlatı hünerdir.

SELİM İLERİ (Yazar)
Orhan Pamuk’un Nobel kazanmış olması beni çok sevindirdi. Ama dili bana hiçbir zaman fazla zevk vermedi.