Alfred Nobel'in 104 yıllık özürü

Aslında Orhan Pamuk'un Nobel Edebiyat Ödülü'ne aday olduğunu bilmememiz gerekiyordu. Çünkü Nobel kurumunun kurallarına göre adaylar ve adaylıklarla ilgili tüm bilgiler 50 yıl boyunca gizli tutulmak zorunda. Yani adaylıkla ilgili her yıl kulağımıza gelen bilgiler ya dedikodudan ibaret ya da adayları belirleyenlerden bazıları bilgi sızdırmış oluyor. Pamuk örneğinde de hangisi olduğu 50 yıl sonra ortaya çıkacak. Tıpkı 1949'a kadar olan arşivin açıklanmasıyla Stalin'in 1945 ve 1948 yıllarında II. Dünya Savaşı'nı bitirme çabası nedeniyle Nobel Barış Ödülü'ne aday olduğunu yeni öğrenmemiz gibi. Nobel ödülleri, dinamiti bulan İsveçli bilim adamı ve zengin sanayici Alfred Nobel'in vasiyetiyle 1901'den beri dağıtılıyor. Fizik, kimya, tıp, edebiyat, ekonomi ve barış dallarında verilen ödüllerin ortaya çıkış sebebinin Nobel'in dinamiti keşfetmekten dolayı duyduğu pişmanlık olduğu en güçlü varsayımlar arasında. Nobel'in yardımcısı olarak çalışan Betha Kinsky'nin daha sonra silahsızlanma mücadelesine katılmasının da Nobel'i çok etkilediği ve barış ödülünü de onun anısına vasiyetine eklediği sanılıyor. Daha sonraki ismiyle Bertha Von Suttner, 1905 yılında Nobel Barış Ödülü'nün de sahibi oldu! 2005 Nobel ödülleri sahiplerini buldu. Bizi en çok ilgilendirense edebiyat dalıydı çünkü adaylardan biri Orhan Pamuk'tu. Nobel'ler şimdiye kadar 758 kişi ve 18 kuruma verildi. Bazı kişi ve kurumlar ödülü birden çok kez kazandı. Bunların başında Kızılhaç geliyor. Üç kez Nobel Barış Ödülü'ne layık görülen Kızılhaç'ın kurucusu Henry Dunant da 1901 yılında verilen ilk Nobel Barış Ödülü'nün sahibi olmuştu. Nobel tarihinin bir başka dikkat çeken yönüyse ödül kazanan kadın sayısının azlığı. Ödüllerin 725'ini erkekler alırken sadece 33'ü kadınlara layık görüldü. Ödül alan kadınların başında iki kez Nobel kazanan Marie Curie geliyor. Fizik dalında iki, kimyada üç, tıpta yedi, edebiyatta da 10 kadın Nobel aldı. Barış Ödülü'nü ise 12 kadın kazandı. 33 kadın kazandı Lawrence Bragg 1915 yılında babasıyla birlikte Nobel Fizik ödülünü aldığında sadece 25 yaşındaydı. Bragg'i şu isimler izliyor: Frederick G. Banting, 1923, tıp ödülü, 32 yaşında; Paul A.M. Dirac, 1933, fizik ödülü, 31 yaşında; Carl D. Anderson, 1936, fizik ödülü, 31 yaşında; Raymond Davis Jr. ise 2002 yılında 88 yaşındayken fizik dalında ödül kazanarak en yaşlı "Nobel'li" unvanını aldı. En genç Nobel'li 25, en yaşlısı 88 yaşında Ünlü filozof Jean-Paul Sartre, 1964'te kazandığı Nobel Edebiyat Ödülü'nü, kendisine verilen tüm ödülleri yaptığı gibi geri çevirdi. 1973'te ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger ile birlikte Barış Ödülü'nü kazanan Le Duc Tho da ödülünü reddetti. Vietnam'daki barış girişimleri için bu ödüle layık görülen Tho ret gerekçesini de şöyle açıkladı: "Vietnam'da devam eden durum nedeniyle kendimi bu ödülü alacak konumda görmüyorum." Nobel ödülünü dış etkenler nedeniyle alamayanlar da oldu. Adolf Hitler, Richard Kuhn, Adolf Butenandt ve Gerhard Domagk'ın ödüllerini almasını yasakladı. 1958'de edebiyat ödülü verilen Boris Pasternak da ödülünü ülkesi Sovyetler Birliği'ndeki çeşitli otoritelerin baskıları nedeniyle alamadı. Hitler izin vermedi, ödüllerini alamadılar Polonya asıllı Fransız kimyager Marie Curie kocası Pierre ile 1903 yılında radyoaktivite çalışmaları nedeniyle Nobel Fizik Ödülü, 1911'de de radyumu keşfiyle tek başına bir kimya Nobel 'i almıştır. Curie'lerin kızı Irine Juliot-Curie de kocası Frederic Curie ile Nobel Fizik Ödülü'nü paylaştı. Diğer "ailece" Nobelliler ise şöyle: "Ailece" Nobelliler Gerty Cori-Carl CoriAlva-Gunnar Myrdal Evli çiftler William-Lawrence BraggNiels-Aage N. BohrHans-Cheplin Ulf Von EulerManne-Kai M. SiegbahnJ.J.-George Paget Thomson Baba-oğullar Jan-Nikolaas Tinbergen Erkek kardeşler