Ayasofya’da tarihi cuma! 86 yıl sonra yeniden cami

İstanbul’un fethine kadar 916 yıl boyunca kilise, 1453’ten sonra 481 yıl süresince cami, 1934 yılından sonra da müze olarak kullanılan Ayasofya, dün kılınan cuma namazıyla yeniden cami olarak ibadete açıldı. Açılış için on binlerce vatandaş sabah namazı ile birlikte Sultanahmet Meydanı’na akın etti. Sultanahmet Meydanı adeta insan seline sahne oldu. Sabah namazıyla birlikte Ayasofya’nın önüne akın eden vatandaşlar saatler öncesinde alanı doldururken, Ayasofya Meydanı’na giremeyenler, namazı güvenlik noktalarında kıldı. Sultanahmet Ayasofya Meydanı’na giden 11 noktada güvenlik noktaları kurulurken, aracıyla Sultanahmet Meydanı’na ulaşmak isteyenler ise yoğunluk nedeniyle saatlerce trafikte kaldı. Kovid-19 pandemisi ve tarihi ibadethanenin içinde devam eden restorasyon çalışmaları nedeniyle sınırlı sayıda davetli camiye alınırken, camiye giden yollarda ise adeta izdiham yaşandı.

İzdiham yaşandı

İzdiham ve namaz kılma alanlarının dolması üzerine İstanbul Valiliği saat 10.30’dan itibaren meydana girişleri durdurdu. Bağcılar-Kabataş Tramvayı’nın Kabataş-Eminönü seferleri de durdurulurken, Haliç ve Şehzadebaşı metro istasyonları da kapatıldı. Alandaki kalabalığın oluşturduğu kuyruk, Sultanahmet Havuzlu Park’tan, Çemberlitaş’a kadar uzarken, yoğunluk nedeniyle sosyal mesafe kuralının çiğnendiği dikkatlerden kaçmadı. Fatih Belediyesi tarafından Cuma namazı öncesi sosyal mesafe kuralları gereği meydanda 35 bin kişilik saf işaretlemesi yapıldı. Vatandaşlara maske ve tek kullanımlık seccade dağıtıldı. İstanbul Büyükşehir Belediyesi de mobil büfesinden vatandaşlara çay ve simit ikramında bulundu.

Maskesiz giriş yasak

Ayasofya-i Kebir Camii bölgesine girişler saat sabah 10.00’dan sonra yapılırken, yoğun güvenlik önlemleri alındı. Ekipler, maskesiz kimseyi içeri almazken, içeri giren vatandaşların ateşleri ölçüldü. Sabah namazıyla birlikte bekleyen vatandaşlar giriş saati başladıktan sonra özellikle Ayasofya Meydanı’na akın etti. Kovid-19 nedeniyle sadece özet davetliler Ayasofya içerisinde cuma namazını kılabildi. Ayasofya’nın dışında ise kadınlar için iki, erkekler için üç olmak üzere beş farklı açık alan, namaz kılma yeri olarak belirlendi. Ancak yoğunluk nedeniyle vatandaşların sosyal mesafe kuralına neredeyse hiç uymadıkları gözlendi. Tarihi cuma namazını Ayasofya ile aynı safta kılmak isteyen vatandaşların oluşturduğu kuyruk Çemberlitaş’a kadar uzadı. Sıcağın altında bekleyen cemaat sık sık tekbir getirdi.

TÜRKİYE’NİN HER YERİNDEN

Ayasofay’daki cuma namazına sadece İstanbullular yoktu. Farklı şehirlerden gelenlerin yanı sıra yurt dışından gelenler ilk namaz için meydandaydı. Amerika’dan gelen Pakistanlı bir grup, yeşil sarıkları ile Ayasofya meydanındaki parkta oturarak namazı bekledi.

Kayseri’den gelen Mehmet Arş, “Sabah namazından beri arkadaşlarla bekliyoruz. Çok şükür zincirler kırılıyor, Ayasofya açılıyor” derken, Almanya’dan açılışa geldiğini belirten İsmail Arslan ise duygularını, “Almanya’dan üç günlüğüne gelebildik. Allah’a Şükür Ayasofya’nın tekrardan cami olmasına biz de şahit olmak istedik” sözleriyle özetledi.

Belçika’dan gelen Muhammed Gürbüz ise, “Çok mutluyuz. İlk Cuma namazının kılınmasını sabırsızlıkla bekliyorum. Ben de namaz kılmak için orada olacağım” dedi.

HUTBEDE KILIÇ GELENEĞİ

Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi’nin dört minaresinden dört müezzinle ezan okunmasının ardından 86 yıl sonra kılınan ilk namazı Ali Erbaş kıldırdı. Erbaş, “Ayasofya: Fethin nişanesi, Fatih’in emaneti” başlıklı hutbe verdi. Erbaş, hutbesini okumak için minbere kılıçla çıktı. Erbaş, “Ayasofya fethin sembolüdür. Fethin sembolü olan camilerde kılıçla minbere çıkmak bir gelenektir. 481 yıl kesintiye uğramadan kılıçla çıkılmıştır. Bu geleneği bundan sonra da devam ettireceğiz inşallah” dedi. 

Osmanlı’dan kalan kılıç geleneğine göre eski cami imam hatipleri, cuma ve bayram hutbeleri için minbere kılıçla çıkıyor. Osmanlı padişahlarının kılıç kuşandığı Eski Camii’de cuma hutbeleri kılıçla veriliyordu. Osmanlı Devleti’nde fethin sembolü olarak görülen yeşil sancaklar caminin minberinin iki yanına asılır ve minberin sağ giriş tarafına ise kılıç konulurdu. Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fethi sonrası camiye çevirdiği Ayasofya, kılıç hakkı olarak tanımlanıyor. Erbaş da bu geleneği devam ettirerek 86 yıl sonra okunan ilk hutbede elinde kılıçla çıktı.

FATİH’İN TÜRBESİNDE DUA

Kalabalık öğle saatlerine doğru iyice yoğunlaşırken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Erdoğan, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli ve TBMM Başkanı Mustafa Şentop ile saat 12.00 gibi Ayasofya Camii’ne geldiler. Erdoğan’ın tarihi yapıya geldiğini meydandaki dev ekrandan görenler alkışlayıp, tekbir getirdi. Sabah namazıyla birlikte dua programı kapsamında aralıksız Kur’an okunan Ayasofya’da Cumhurbaşkanı Erdoğan da Kur’an-ı Kerim tilavetlerini dinledi. Ardından Erdoğan da, cami içinde Kur’an-ı Kerim okudu. Erdoğan, Fatiha suresini ve Bakara suresinin ilk beş ayetini okurken, Diyanet İşleri Başkanı Prof. Dr. Ali Erbaş program sonunda dua etti.

Törenin ardından Bahçeli ile birlikte Fatih Sultan Mehmet’in türbesini ziyaret eden Cumhurbaşkanı Erdoğan burada yaptığı değerlendirmede, “Ayasofya’yı, Cumhur İttifakı olarak aslına döndürmüş olmamız, milletimizin 10 yıllara sari özlemini gerçekleştirme bakımından çok önemliydi. 350 bin kişi bugün cuma namazına iştirak etmiş. Bu tabii çok önemli bir aşkın aslında mahsulü” dedi. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Fatih Sultan Mehmet’in türbesi ziyaretinin ardından Bahçeli ve beraberindekilerle Fatih Fevzi Caddesi’ndeki bir kafeye giderek çay içti.

YUNANİSTAN’DA MATEM ÇANLARI

Ayasofya’da, camiye dönüştürülmesinin ardından kılınan ilk cuma namazı, Yunanistan’da tepkiyle karşılandı. Cuma namazının kılındığı saatlerde, tüm kiliselerde matem çanları çaldı, özel ayinler düzenlendi ve bayraklar yarıya indirildi. Selanik ve Patras’taki kiliselerde, Bizans ve Yunan bayrakları eşliğinde gerçekleştirilen özel ayinlerde, Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi’nin “kurtarılması” için Meryem Ana’ya dua edildi.

Yunan televizyon kanalları, Ayasofya Meydanı’ndan yaptıkları canlı bağlantılarda, “Hristiyanlar için kara gün”, “Erdoğan dediğini yaptı” şeklinde yorumlarda bulundu. Televizyon kanalları, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın cami içerisinde namaz öncesinde Kur’an-ı Kerim okumasını da canlı olarak aktardı.

Bu arada Ayasofya’nın camiye dönüştürülmesi ve Müslümanların ibadetine açılması konusunda Fener Rum Patrikhanesi (Konstantinopolis Ekümenik Patrikhanesi) Amerika Başpiskoposu Elpidophoros, ABD Başkanı Donald Trump ve Başkan Yardımcısı Mike Pence ile görüştü. Beyaz Saray’daki yarım saatlik görüşmede Trump’ın Ayasofya kararından rahatsızlık duyduğunu dile getirdiği iddia edildi. Başkan Yardımcısı Pence de, Twitter hesabından “Başpiskopos Elpidophoros’a da söylediğim gibi Ayasofya’nın her inançtan her kişi için esin ve tevekkül kaynağı olarak erişilebilir kalması çağrısının arkasında, Yunan Ortodoks Kilisesi ile birlikte kararlılıkla duruyoruz” mesajını phaylaştı.

Büyükelçiden jet yanıt

Türkiye’nin Washington Büyükelçisi Serdar Kılıç da, Pence’in Ayasofya paylaşımına verdiği yanıtta, Ayasofya Kebir Camii’nin tüm dinlere açık olacağını ve içerisindeki mozaiklerin korunacağını belirterek, “Ayasofya, tüm inançlar için açık kalacaktır. Son 500 yıldır olduğu şekilde, tarihi mozaikler korunacaktır” ifadesini kullandı.

EMİNE ERDOĞAN: HAYIRLI OLSUN

Emine Erdoğan, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, “Bu mübarek cuma gününe ermeyi nasip eden Rabb’imize şükürler olsun. Bu muhteşem mabedin duvarlarına asırlardır sinen dualara şükür dualarımız, ruhuna sevinç gözyaşlarımız eklendi. Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi aziz milletimize ve tüm İslam alemine hayırlı olsun” ifadelerini kullandı.

ŞENTOP: FATİH’İN VASİYETİ YERİNE GELDİ

TBMM Başkanı Mustafa Şentop, Twitter hesabından, “Allah’a sonsuz şükürler olsun, İstanbul’un aziz Fatih’inin vasiyeti yerine geldi, emanet emin ellerde. Ayasofya artık müminlerin duası ve yönelişiyle mesud bir mabed” paylaşımında bulundu. Şentop, şunları kaydetti: “Bu kutlu gün; Anadolu’nun, hatta dünyanın dört bir yanından Ayasofya’ya koşup gelen gönül erlerinin, neredeyse asra yaklaşan bekleyişlerin ve milletimizin tertemiz iradesinin tezahürü; Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan’ın liderliğinde Türkiye’nin sarsılmaz duruşu ve kararlılığıdır. Bugünkü hutbede ifade edildiği üzere, ‘İstanbul’un manevi mimarı Ebu Eyyub el-Ensari Hazretleri başta olmak üzere, ashab-ı kirama, onların kutlu izinden gidenlere, Anadolu’yu bize vatan eylemiş, korumuş ve emanet etmiş olan bütün şehit ve gazilerimize selam olsun’.” l ANKARA Milliyet

BAKAN ALBAYRAK’TAN AYASOFYA PAYLAŞIMI

Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, “Bugün Müslüman kardeşlerimizle diz dize, alınlarımız secdede Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’ndeydik” dedi. Bakan Albayrak, Twitter hesabından Ayasofya Camii’nde çekilen kendisinin de bulunduğu fotoğrafları paylaşarak, “Bugün Müslüman kardeşlerimizle diz dize, alınlarımız secdede Ayasofya-i Kebir Camii Şerifi’ndeydik; kalbimizde Yasin, zihnimizde Fetih. ‘Nasib’ dedik, ya Nasib, elhamdülillah” ifadelerini kullandı.

İLETİŞİM BAŞKANLIĞI ÖZEL KİTAP BASTIRDI

İletişim Başkanlığı tarafından Türkçe, İngilizce ve Arapça olarak hazırlanan “Ayasoyfa Camii: Fatih Sultan Mehmed Han’ın Emaneti, İnsanlığın Ortak Hazinesi” adlı kitap, Ayasofya Camii açılışına katılan ziyaretçilere dağıtıldı. İletişim Başkanı Fahrettin Altun, kitabın önsözünde, “Elinizdeki eser; Ayasofya’nın tarihi sembol ve değeriyle mimari özelliklerini öğrenmek isteyenler için detaylı birçok bilgiyi sunmaktadır” ifadelerini kullandı. İletişim Başkanlığı bünyesinde Türkçe ve İngilizce olarak hazırlanan ve kitaptaki bölümlerden oluşan ayasofyacamii.gov.tr adlı internet sitesi de açıldı. -ANKARA DHA

İNCE SULTANAHMET’TE KILDI

Ayasofya’daki ilk cuma namazına davet gelmesi halinde gideceğini belirten CHP’li Muharrem İnce, Yalova’dan İstanbul’a geldi. İnce, namazı davet edildiği Ayasofya’nın içerisinde değil, Sultanahmet’te vatandaşlarla birlikte kıldı.

KADINLAR DA VARDI

Tarihi cumaya kadınlar da katıldı. Sabahın erken saatlerinden itibaren alana gelmeye başlayan kadınlar, kendileri için tahsis edilen Sultanahmet Türbesi yanındaki alan ile Mehmet Akif Parkı’nı doldurdu. Namaza, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın yanı sıra  Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, TBMM Başkanı Mustafa Şentop’un eşi Sabriye Şentop, Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un eşi Pervin Ersoy ve İstanbul Valisi Ali Yerlikaya’nın eşi Hatice Nur Yerlikaya, gazeteciler, yazarlar, akademisyenler ile şehit eşleri ve anneleri ile gaziler ve birçok kadın katıldı.

ZİYARETE AÇILDI

Ayasofya Camii kılınan cuma namazının ardından ziyarete açıldı. Cami önünde namaz kılan vatandaşlar, Ayasofya’ya girmek için uzun kuyruklar oluşturdu.

Ayasofya Camii’nin içine girenler fotoğraf ve görüntü çekti. Bazı kişiler de camide sloganlar attı.

MERYEM ANA’YA SAYGI

Yeniden camiye dönüştürülen Ayasofya Camii’nde Meryem Ana’nın göründüğüne inanılan alan boş bırakıldı. Hıristiyanların kutsal kabul ettiği bu alan halı ile kaplanmadı. Müzeyi ziyaret edecek olan vatandaşlar için boş bırakıldı.

24 SAAT AÇIK OLACAK

Cumhurbaşkanı Erdoğan, İstanbul Valisi Ali Yerlikaya’ya Ayasofya’nın 24 saat açık kalması yönünde talimat verdi. Talimatı Twitter’dan duyuran Yerlikaya, “Ayasofya-i Kebir Camii artık 24 saat daima açık olacak. Sayın Cumhurbaşkanımıza şükranlarımızı sunuyoruz” dedi.