Bankaların tarihi

Eskiden kadınlar esmerleşmek korkusuyla kahveye pek rağbet etmez; şerbeti, şurubu, ayranı tercih ederlermiş...
Taha Toros'un kaleme aldığı "Kahvenin Öyküsü"nde (İletişim Yayınları) böyle yazıyor. Şimdi ise solaryum kaçkını kadınlar kış günü kara kara geziyor. Duygu ve beğeni dünyamızdaki şu değişikliğe bakın! Kendimizi, bugünkü hayatımızı daha iyi anlamamıza, olup biteni kıyaslamamıza yarayan bu tip kitapları ben çok severim. Konusu böyle küçük ölçekli tutulmuş çalışmalar genellikle eğlencelidir. Osmanlı'nın yükselişini anlatan bir kitap nadiren hoşça vakit geçirtir insana. Paris elçisi Süleyman Ağa'nın "İslam'ın şarabı" denilen kahveyi yaygınlaştırmak için, "Kursağında kahve bulunduğu halde ölenler, doğruca cennete gider," şeklinde bir atasözü uydurduğunu ise ancak yukarıdaki gibi yapıtlardan öğrenebilirsiniz.
Peki ya günlük yaşamın çoğunlukla gözden kaçan diğer unsurları? Mesela ekonominin tarihi sık sık ele alınan bir konudur ama hayatımızda vazgeçilmez bir yeri olan bankaların tarihini pek bilmeyiz. Ancak son yıllarda bu durumun değiştiğini görüyoruz. Eskiden devlet kurumlarını inceleyen profesyonel tarihçiler artık bankaların tarihine eğiliyor. Benim takip ettiğim kadar, bu işe önce Osmanlı Bankası başladı. Her biri kendi alanında uzman olan tarihçi ve tasarımcılardan kurulu ekip, bir kitap (Osmanlı Bankası Arşivinde Tarihten İzler) ve bir sergi (Tarihten İzler) hazırladı. İstanbul, İstiklal Caddesi'ndeki sergi aylardır sürüyor. Harika bir çalışma. İmkanınız varsa mutlaka görün. Benzeri bir başka girişimi de Akbank gerçekleştirdi. Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü'nden Prof. Zafer Toprak, Akbank Tarihi'ni yazdı. Ben kitabı görme fırsatını henüz bulamadım. Ancak üniversitede hocam olan Toprak'ın son derece titiz bir çalışma yaptığına eminim. Son girişim ise İnterbank'tan geldi. Aileden gelen parayla değil, kendi çabasıyla sayılı zenginlerden biri haline gelen Cavit Çağlar'ın sahibi olduğu İnterbank'ın bir vakitler Selanik Bankası adıyla kurulduğunu biliyor muydunuz? 1888'de Sultan Abdülhamit'in izniyle kurulan Selanik Bankası 110 yıllık bir değişmin sonucunda karşımıza İnterbank olarak çıkmış durumda. İnterbank'ın geçmişini Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı (Halil Berktay ve Metin Berke) araştırıyor.
Şimdilerde bankalar bol bol "gelecek"ten, bilgi çağından söz ediyor. Reklamlarda gördüğümüz banka merkezleri uzay üssü gibi. Hatta robotlaştırılmış seksi memureler (onları hiç sevmiyorum) var! Ancak tüketicinin yani banka müşterisinin tek gereksinimi ileri teknoloji değil. Müşteriler bankalarına güven de duymak istiyor. Köklülük, uzun yıllardır piyasada bulunmak, krizleri atlatabilen bir yapıya sahip olmak güveni artıran önemli bir unsur. İşte sanırım bu nedenle bankalar geçmişlerini yeniden kuruyorlar.
Tabii burada şunu görmek gerek: Sadece ekonomik kaygılarla yola çıkılsa bile sonuçta sıradan çıkarın ötesinde toplumsal bir faydaya da ulaşılıyor. Bakalım özel bankaların tarihi ünlü "resmi tarih"i ne yönde değişime zorlayacak?

e-mail: eakoz@milliyet.com.tr
faks: 0212 5056431