Uygulamalı eğitimde, staj olmazsa olmazların başında geliyor. Hatta teorik eğitim yapan bölümlerde bile kısmen de olsa uygulama çok önemli. Ama bu konuda büyük sıkıntılar var. Görünen o ki, son yasal düzenlemelerden sonra, bu sorun daha da büyüyecek...
İşyerleri, aşırı işsizlik nedeniyle, çok ucuza, iyi yetişmiş eleman buldukları için artık stajyerlerin yüzüne bakmıyorlar. Oysa eskiden getir-götür işleri için özellikle onları tercih ediyorlardı...
Öğrencilerin staj yeri bulma sorunu, neden daha zor hale gelecek, gelin önce ona bakalım, ondan sonra da bu sorun nasıl çözülür, hep birlikte kafa yoralım. İşte bu konudaki son gelişmeler:
Staj neden zora girdi?
Bilindiği üzere 13 Şubat 2011 tarihinde kabul edilen 6111 sayılı Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanun‘un 62. 63. ve 64. maddeleri ile 3308 sayılı Meslek Eğitim Kanunu’nun 3. maddesi “Mesleki ve Teknik Eğitim Okulu ve Kuramları; mesleki ve teknik eğitim alanında diplomaya götüren orta öğretim kurumları ve mesleki teknik eğitim yapan yükseköğretim kurumları ile belge ve sertifika programlarının uygulandığı her tür ve derecedeki örgün ve yaygın eğitim-öğretim kurumları şeklinde yeniden ele alınarak orta öğretim öğrencilerinin yanında, mesleki ve teknik eğitim yapan Yüksek Öğretim Kurumu öğrencileri de bu kanun kapsamına dahil edilmiştir.
3308 sayılı kanunun 18. maddesinde yer alan kurum ve kuruluşlarda çalıştırılan personel sayısının en az yüzde 5 en fazla yüzde 10 olmak üzere staj yaptırılır denilmektedir. Üniversite ve yüksekokulların, 3308 sayılı kanunun 18. maddesine dahil edildiğine (yüzde 10 sınırlama) göre, üniversite ve yüksekokul öğrencileri staj yapacak yeri nasıl bulacaklar. Üniversite ve yüksekokulları bu kanuna tabi tutarken, yüzde 10’luk kontenjanı niye artırmadılar?
Konu çok teknik gibi gözükse de özeti şöyle:
Eskiden sadece mesleki ve teknik okullar için ayrılan çalışanların yüzde 5 ila 10’u arasındaki kontenjana, şimdi üniversitelerin mesleki ve teknik bölümünde okuyanlar da eklendi. Yani staj kotası aynı kalırken, başvuran öğrenci sayısı iki katına çıktı. Bunun anlamı da, staj yeri bulmak zaten zordu, şimdi daha da zor olacak...
Neden ille de staj?
İyi bir staj olanağı yakalamadan, meslekte yeterli donanıma sahip olmak, daha da önemlisi iyi bir iş bulmak imkânsız gibi. Çünkü hangi işyerinin kapısını çalsanız, iş tecrübesi soruyorlar. Yeni mezun bir öğrencinin bu anlamda gösterebileceği tek argüman da, staj yaptığı yerler olacaktır. Bu yüzden staj olanakları daraltılmamalı, tam aksine daha da artırılmadır.
Bu konuda daha önemli bir ayrıntı ise gerek öğrencilerin, gerekse işverenlerin staj konusunu hâlâ ciddiye almamaları.
“Getirin belgelerinizi imzalayalım“ diyen işverenler gibi işi iyice yüzsüzlüğe vurup “gelmesem olur mu“ diyen öğrenciler var...
MEB ve YÖK gibi işverenler de, bu konuda daha sıkı bir denetim mekanizması oluşturmak zorundalar. Yoksa göz göre göre bu çok ciddi uygulama, hepten dejenere olup gidecek...
Çağdaş eğitim sistemlerinde staj çok önemli. Örneğin bazı ülkelerde, öğrenciler meslek seçiminde doğru karar versin diye, lise son sınıfta her biri üçer haftalık, üç ayrı staj yapmak zorundalar. Dişçi olmak istiyorsa dişçide, mühendis olmak istiyorsa sanayide, hukukçu olmak istiyorsa da bir hukuk bürosunda staj yapıyor. Yani sadece mesleki ve teknik eğitim yapan öğrencilere yönelik bir uygulama değil.
Diğer ülkelerde nasıl?
Mesleki ve teknik öğrencilerin dışında, uygulamalı eğitim yapan üniversiteler de, 4 yıllık eğitim süresini 5 yıla çıkartarak, öğrencilerine 6 ay akademik eğitim, 6 ay da staj zorunluluğu getirerek, çok ciddi mesleki kazanım sağlanmalarına olanak tanıyorlar.
Öğrenciler böylece, daha mezun olmadan, yoğun bir iş tecrübesi kazandıkları gibi piyasa koşulları hakkında da ciddi anlamda bilgi sahibi olabiliyorlar...
Stajlarda öğrencileri sigorta ettirip para veren ülke ve kurumlar da var, bunların hiçbirini yapmayanlar da. Ama çok daha önemlisi, eğitim sisteminin en önemli ayaklarından birisi olmasına rağmen, öğrenciden veliye, devletten işverenlere hiç kimsenin bu konuya kafa yormaması...
Özetin özeti: Her şey tamam da sıra staja mı geldi diyenler, ileride kalifiye eleman bulamadıklarında sakın şikâyet etmesinler!..
