Demokrasinin miladı: 14 Mayıs

Türkiye’de seçim öncesi ilk kamuoyu yoklamasının 14 Mayıs 1950 seçimi öncesinde Vatan gazetesinde yapıldığını biliyor muydunuz?
Milli Şef İsmet İnönü’nün 27 yıllık tek parti iktidarını sandığın sınavına soktuğu o seçimden 1 ay önce, 14 Nisan günkü Vatan’da şu haber çıkıyor:
"Garp memleketlerinde seçimden evvel umumi efkarın reyini öğrenmek için anketler yapılır. Bilhassa Gallup umumi efkar enstitüsünün seçim arifesinde yaptığı anketler o memleket vatandaşları için yol göstericidir. Memleketimizde anket fikri henüz teşekkül etmemiştir. Bu eksiği hisseden gazetemiz seçime girecek Türkiye’de halk efkarının meylini öğrenmek vazifesini yapmak istedi ve bu anketi hazırladı."
***
Anketin ilk sorusu:
"Rey kullanacak mısınız?"
Katılanların yüzde 94’ü "Evet" diyor.
2. soru:
"Rey sandığının namusuna bu defa saygı gösterileceğine emniyetiniz var mı?"
Çok ilginçtir; ankete katılan 5 bine yakın deneğin yarısı "Hayır" yanıtı veriyor. Hileli 1946 seçimlerinin yarası hala taze çünkü...
Yine de seçmen, sonucuna saygı gösterilmeyeceğini tahmin ettiği bu seçime büyük hevesle giriyor.
İşte bu heves, Türkiye demokrasi tarihinin bir seçimde ulaşılan en büyük katılımına yol açıyor. Sandığa koşanların oranı yüzde 90’ı buluyor.
***
Ankette "Hangi partiye rey vereceksiniz" sorusuna "Demokrat Parti" diyenlerin oranı yüzde 56.4; "CHP" diyenlerse yüzde 11.2.
"Cumhurbaşkanı kim olmalı" sorusuna deneklerin yüzde 28.8’i "Bayar", yüzde 27.9’u "İnönü" diyor.
Demek Paşa’nın itibarı, partisininkinden kat kat yüksekti.
O kadar ki, DP’ye oy vereceğini söyleyenlerin bir kısmı - belki de ihtiyaten - Köşk’te İnönü’nün kalmasını tercih ediyordu.
***
Seçimin sonucunda DP oyların yüzde 53’ünü, CHP yüzde 40’ını aldı.
İlk kamuoyu yoklaması, DP’nin oyunu küçük bir hata payıyla tahmin etmiş, CHP’de ciddi oranda yanılmıştı.
Cumhurbaşkanını halk seçiyor olsaydı, belki İsmet Paşa Köşk’te kalacak, DP hükümette olacaktı. Böylece iktidarda bir denge kurulacak, ülkeyi 27 Mayıs’a sürükleyen koşullar olgunlaşmadan bertaraf edilecek, Türkiye’nin tarihi değişecekti.
***
Bu gece CNN Türk’te başlayacak aylık belgesel dizimizde ülkeyi sarsan kritik günlerin 24 saatlik öykülerini anlatacağız.
Koçbank sponsorluğunda, usta gazeteci Cüneyt Arcayürek’in danışmanlığında, Barış Duran’la birlikte hazırladığımız bu dizinin adı "O gün"...
İlk bölümde "demokrasinin miladı" sayılan 14 Mayıs seçimleri var.
Narin demokrasimizin çektiği doğum sancılarını ekrana getirirken, hem ilk "gerçek seçim"in o unutulmaz coşkusunu sergileyecek, hem de millet iradesine müdahale heveslerinin daha kuvözde başladığını kanıtlayan çok önemli bir tanıklığa yer vereceğiz.
İlk seçimde yüzde 90’ıyla sandığa koşan seçmen, yarım asır sonra bugün siyasete ve sandığa küs...
Onları küstürenlerin, 14 Mayıs’tan alacağı çok dersler var.