Ada 32 yıl gecikmiş bir özür bu...Kahramanının nedamet getirmesini haklı kılacak kadar ırkçı bir filmdi Geceyarısı Ekspresi... Ben burada filmden ziyade, Hayes'in işkence görmesine ve ağır mahkûmiyetine yol açan olayın arka planını anımsatmak istiyorum.Çünkü işin, hâlâ güncel olan bir boyutu var.* * *2. Dünya Savaşı'ndan sonra ABD'de uyuşturucu patlaması yaşanmıştı. O kadar ki 1968 seçim kampanyasında Nixon'ın temel vaatlerinden biri, uyuşturucu sorununu çözmekti.Eroinin hammaddesi olan afyon, yasal olarak 10 kadar ülkede üretilmekteydi. Bunlar arasında Türkiye de vardı (Ayrıntılı bilgi için bkz: "Türk Dış Politikası", Cilt 1, Prof. Dr. Baskın Oran, İletişim, 2001). "1969'dan itibaren, Nixon yönetimi ülkeye giren eroinin yüzde 80'inin Türkiye kaynaklı olduğu iddiasını dillendirmeye başladı. Basında Türkiye'yi suçlayan haber ve makalelerin sayısı arttı."Aslında Türkiye'de bir yılda üretilen afyon, ABD'deki eroin bağımlılarının bir aylık ihtiyacını bile karşılamaya yetmiyordu. Yine de Amerika, haşhaş üretimini tamamen durdurması için Türkiye'ye baskı yapıyor, Demirel hükümeti ise bu baskıya direniyordu. Ancak 1970'te ABD Dışişleri Bakanı Richardson, "Haşhaş üretimini durdurmazsanız yardımları askıya alırız" deyince Bakanlar Kurulu haşhaş ekilen alanları sınırlandırma kararı aldı.* * *İşte 22 yaşındaki Billy Hayes, 1970'de tam bu ortamda turist olarak İstanbul'a geldi. Piyasadan bulduğu 2 kilo esrarı Amerika'ya götürürken Yeşilköy'de yakalandı. Hayes yargılanırken Türkiye'de 12 Mart darbesi olmuş ve işbaşına geçen Erim hükümeti, ABD'nin isteklerine boyun eğerek 1971'den itibaren haşhaş ekimini ve afyon üretimini tamamen yasaklamıştı.Amerika, kaçakçılara haddinin bildirilmesini ve ibretlik ceza verilmesini istiyordu.Hayes hem dayak, hem de 30 yıl hapis yedi.* * *Türkiye sözünü tutmuştu, ama ABD üzerine düşeni yapmadı.Haşhaş üreticisinin zararını tazmin edeceğini söylemesine rağmen söz verdiği yardımın sadece üçte birini yolladı. Bu yüzden afyondan geçinen yaklaşık 100 bin aile büyük zarar gördü.1973 seçimlerinde işbaşına gelen Ecevit başbakanlığındaki CHP-MSP hükümeti, üreticinin zararını gidermek için 1 Temmuz 1974'te haşhaş ekimini tekrar serbest bıraktı. ABD, buna büyük tepki gösterdi. Türkiye'ye ekonomik ve askeri yardımın askıya alınması kararlaştırıldı. Ardından ambargo kararı çıktı. Gerginlik, Kıbrıs çıkarmasına kadar uzandı.* * *Amerika'nın ağır hapis yemesini istediği Hayes de bu dönemde İmralı Cezaevi'nden "kaçtı".1975'te kıyıya bırakılan kayıkla Yunanistan'a geçti, oradan ülkesine döndü. Amerikan medyasınca kahraman haline getirildi. Hapishane anıları biraz abartılı kaleme alındı. Oliver Stone, bu ayrıntıları hepten abartarak bir senaryo yazdı. Alan Parker, o senaryoyu daha da abartarak Malta'da filmi çekti.Bütün Türklere kötü adam rolü biçti.Film, 30 yıl Türkiye'nin başına bela oldu.* * *Bence Hayes'in cezalandırılışı da, kahramanlaştırılışı da haşhaş ekimiyle ilgiliydi.Amerika'ya kafa tutmanın bedelini ödettiler Türkiye'ye... "Geceyarısı Ekspresi"ni bir de bu tarihçeyle izlemekte yarar var. can.dundar@e-kolay.net Önceki günkü Milliyet'in manşetindeydi Billy Hayes... "Geceyarısı Ekspresi"nin gerçek kahramanı günah çıkardı: "Türkiye bu filmin yol açtığı kötü intibaı hak etmedi" dedi.
