BÜLENT AKARCALI- Cep telefonumda Google imgesi altında iki ayrı haber sitesi var. Google haber bunlara site demiyor. Kendi tanımlarına göre biri genel haber, diğeri ise güya bana özel hazırlanmış özetiniz başlıklı ama ana başlık Google haberler. Resmen kullandıkları deyim ise Google haber vitrini, Google show case.
Bilinç altı şartlandırma mı?
Belirli bir amaca ulaşmak için tasarlanan yol olarak ifade edilen algoritmalarıyla benim tercihlerimi belirleyerek yine güya bana özel hazırladıkları bir özet. Ama diğeriyle arada pek fark yok. Google, sevgili algoritmaları aracılığıyla bana vermek istedikleri mesajları verdiriyor. Çoğunluğu benim hiç aramadığım ancak başlıklarıyla dikkat çektirttiği için açtığım haberler. Haberin içeriği ilgimi çekmese de sonuç olarak dikkat çektirme tekniği ile bana ve tabi telefonunda Google haberlerini okuyan herkese aynı taktiği uygulayarak, kendi seçtiklerini bizim tercihlerimizmiş gibi bize sunuyor. Buna ben bilinç altı şartlandırma diyorum.
Filmlerin selülozik bantlarla çekildiği dönemde, yani en fazla 15 yıl öncesine kadar, filmde bir saniyede 24 adet fotoğraf karesi geçerdi. 1950’lerde psikologlar 24 kare arasına filmin konusu dışında birkaç kare reklam-mesaj vs. konduğunda bunu gözle göremediğimizi ama bu yöntemin her 24 kare içerisinde tekrarlanmasıyla bilinç altı şartlanmaya yol açtığını belirledi. Sonuç olarak bu yolla yapılan reklamlar, siyasi veya diğer mesajlar yasaklandı.
Dolar şartlandırması
Google haber vitrininde dolar kuruyla, altın fiyatıyla ilgili her gün en az dört-beş tane haber çıkıyor: Dolar alanlar aman dikkat. Tahminde yanılmayan uzman doların patlayacağı tarihi verdi.
Yıl sonu dolar şu kadar.
Sakın şimdi almayın veya satmayın, haftayı bekleyin. Uzmanlıkları kendinden menkul Bay Demiş, Bay Dememiş, Bay Şeymiş doların, altının artacağı tarihi söylüyor. Bilmem ne uzmanı dolarda şok artış bekliyor.
Doların 13 gün sonra geleceği kuru açıklayan analistlerden sert uyarı mesajı aktarılıyor; “zengin olmak isteyen baksın” vs. Peki kim bu analistler? Sarı Çizmeli Mehmet Ağalar mı? Neye baksınlar? Tabii haber diye sunulan şartlandırma mesajına.
Sürekli olarak insanlarımız dolar ve altın üzerine odaklandırılıyorlar. Bunları okuyan dolar ve altın alım satımlarından para kazanacağını sanıyor ve günlük yaşantımızdan çıkarmak istediğimiz dolar hayatımızın tam merkezine oturtuluyor. ABD Merkez Bankası, vatandaşlarımızı dolara alıştırmak için TV’lerde reklam yapsa, gazeteler ilan verse bu kadar başarılı olamaz.
Sonuç olarak Bay Algoritma TL’ye her gün durmaksızın başkalarının ağzından saldırıyor, zedeliyor. Google’a sorarsanız “haber vitrinime konan bu haberlerden sorumlu
değilim” diyecektir.
TL üzerinde her gün yayınlanan, (pardon Bay Algoritma’nın seçip yayınladığı) olumsuz haberlere karşın örneğin dolar yatırım aracı değildir, ödeme aracıdır, aldığınız dolar ABD’ye açtığımız bedava kredidir, dolar son beş yılda %25 değer kaybetti, sizin dolarınızın da o ölçüde alış gücü zayıfladı. Yatırımlarınız dolar ve altın dışına kaydırın vs. gibi haberler ise Bay Algoritma’nın ilgi alanı dışında!
Sömürü düzeni
Adeta her soluktan para alan Google yazılı basından kullandığı haberler ve özellikle makalelerini yayınladığı gazetecilere veya mensup oldukları gazeteye telif hakkı olarak hiçbir ödeme yapmıyor. Google, AB üyesi birçok ülkede 300 kadar medya kuruluşuna algoritmasına-arama motoruna seçtirip kullandığı veriler için telif hakkı ödeyecek. Türk medyasına ise zırnık yok! Yazılarını kullanarak, yıllarını mesleklerine hasretmiş, mesleki ve entelektüel birikim ve deneyimle ciddi okuyucu kitlesine sahip Türk medya mensuplarının emeğini Google açıkça sömürüyor.
Sorsak; “Bu vicdani mi” diye,
Cevapları herhalde; “efendim onların reklamını yapıyoruz bize teşekkür etmeliler”
diyecekler gibime geliyor!
2021 başında Alman Federal Kartel Dairesi Bundeskartellamt, Google haber vitrinini incelemeye almanın ilk adımını attı.
Kartel dairesinin bu incelemesi ABD’li diğer teknoloji şirketleri Meta, Amazon ve Apple’a yönelik durumları da kapsıyor.
Google, Rekabet Kurulu tarafından 2020 Kasım ayında 196 milyon TL, Nisan 2021’de 296 milyon idari para cezasına çarptırıldı. Ancak bu cezalar, reklamları genel arama pazarındaki hâkim durumunu kötüye kullandığı gerekçesine dayanıyor ve haber vitrinini kapsamıyordu.
Umarım:
*Önce Rekabet Kurulumuz, Alman Federal Kartel Dairesi’nin 2021 başından beri elde ettiği bilgilere erişir ve bunun ışığında ülkemizde de bu haber vitrini denetim altına alınır.
*Sonra da medya kuruluşlarına telif hakkı ödemesi konusunda medyamız ve hükümetimiz de üzerine
düşen görevi yapar.