Fikret Bila, Türkiye - ABD arasındaki tarihi anlaşmayı yazıyor (2) Büyükelçi Deniz Bölükbaşının başkanlığındaki Türk heyetin çetin müzakereciliği sonucunda Washingtonun kabul ettiği ve ABD yetkililerinin "Bize diz çöktürdünüz" dediği, Türkiye - ABD anlaşması (MOU), Türkiye, Kuzey Irak ve Doğu Akdenizde ABDnin bütün faaliyetlerini Türk Silahlı Kuvvetlerinin kontrolüne bırakıyordu. Anlaşmanın "Operasyonlar" başlıklı bölümünde, ABD kuvvetlerinin Türkiye topraklarında, hava sahasında, karasularında ve Kuzey Irakta yapacağı bütün faaliyetlerde kontrolün Türk Silahlı Kuvvetlerinde olduğu hüküm altına alınıyor. MOUnun Türkiye ve Türk Silahlı Kuvvetlerinin taleplerini karşılayan bütün hükümleri içerdiği bilinseydi 1 Mart tezkeresinin akıbeti değişir miydi? Bu belge 1 Mart oylamasından önce milletvekillerinin bilgisine sunuldu mu? TBMMde kapalı oturum yapıldığı 1 Mart günü, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Büyükelçi Uğur Ziyal ile Büyükelçi Deniz Bölükbaşının söz konusu anlaşma hakkında bilgi vermek ve bu anlaşmayla Türkiyenin elde edeceği kazanımları aktarmak üzere TBMM Genel Kurulunda hazır bulundukları, ancak kendilerine konuşma olanağı verilmediği kaydediliyor. TBMM Başkanı Bülent Arınçın yönettiği kapalı oturumda, Başbakan Abdullah Gülün de anlaşmaya dönük detaylı bilgi vermediği veya vermek üzere diplomatların konuşmasını sağlamaya dönük ağırlık koymadığı da, 1 Mart tezkeresini savunan bazı AKP milletvekilleri tarafından dillendiriliyor. DURUM DEĞİŞİR MİYDİ? Türkiye ile ABD arasında varılan anlaşmanın hükümlerine göre ABD birlikleri, Kuzey Iraka karadan ve havadan geçirilecekti. ABDnin iki tugayı Kuzey Iraka girecekti. Ancak, ABD birlik sevkıyatı yapmadan 15 gün önce Türkiyeye "Zaman aşamalı" bir plan sunacak, plandaki değişiklikleri anında bildirecek ve birliklerini harekete geçirmeden önce Türk komutana bilgi verecekti. ABD birliklerinin Türk topraklarındaki ilerleyişleri tümüyle Türk Silahlı Kuvvetlerinin kontrolünde olacak, Türk komutanın belirleyeceği güzergah izlenecek ve bunun dışına çıkılmayacaktı. ABDnin Kuzey Iraka geçireceği birlikler dışında Türk topraklarında kalacak birimleri sadece lojistik nitelikli olacak ve oluşturulacak Türk ve ABD komutanlarından oluşacak Ortak Lojistik Merkezine bağlı olacaklardı. GÜZERGÂHI ÇİZECEKTİK MOUnun "Komuta, Kontrol ve Irak Koordinasyonu" başlıklı bölümündeki hükümlere göre ABD özel kuvvetlerinin Kuzey Iraktaki faaliyetleri Türk Silahlı Kuvvetlerinin iznine tabi olacaktı. MOU çerçevesinde Kuzey Iraktaki faaliyetlerle ilgili karşılıklı bilgi verilecek ve bu bilgiler üçüncü bir tarafla paylaşılmayacaktı. Bu hükümle Türkiye, Kuzey Iraktaki faaliyetlerle ilgili olarak üçüncü bir ülkenin veya Kuzey Iraktaki grupların bilgilendirilmesine yasak koymayı amaçlamıştı. Yine aynı bölümdeki hükümlere göre Türkiye - Irak sınırında ve Kuzey Irakta belirlenen hatta konuşlanacak olan Türk birlikleri Türk komutana bağlı olacaktı. Habur sınır kapısının kontrolü ve güvenliğini de Türk Silahlı Kuvvetleri sağlayacaktı. Türk Silahlı Kuvvetlerine kontrol yetkisi veren bir diğer hüküm de havaalanları, limanlar ve üslerle ilgiliydi. Aynı bölümde yer alan hükme göre, ABDnin Türk topraklarındaki havaalanı, liman, üslerdeki yükleme, karaya çıkarma dahil olmak üzere bütün faaliyetleri Türk Silahlı Kuvvetlerince kontrol edilecekti. KONTROL-KOMUTA-İZİN MOUnun "Deniz Operasyonları" başlıklı bölümünde ise Doğu Akdenizde hava ve deniz trafiğinin düzenlenmesi için KKTCnin Ercan Havaalanı devreye sokuluyor. ABD, deniz ve hava trafiğinde akışı sağlamak için, Ercan Havaalanındaki yetkililere bilgi vermeyi taahhüt ediyor. Trafiği ayarlamak için düzenlenen bu hükümle, dünyanın tanımadığı KKTC ve Türkiyeden başka bir ülkenin uçuş yapmadığı Ercan Havaalanı resmi belgeye de geçmiş oluyor.Operasyon sırasında Doğu Akdenizdeki yasak ve güvenli bölgelerin Türk Deniz Kuvvetleri ile ABD kuvvetlerinin birlikte saptayıp ilan edecekleri ve deniz güvenliğini birlikte sağlayacakları da hüküm altına alınıyor. ERCAN HAVAALANI DEVREDE Anlaşmanın, "Deniz Operasyonları" bölümünde Tomahawk füzeleri ve ABD uçak gemileriyle ilgili hükümler de yer alıyor. ABDnin Akdenizdeki 6. Filosu ve uçak gemisi gruplarının operasyona dahil edilmesi için Türk Deniz Kuvvetleri ile ABD Deniz Kuvvetlerinin karşılıklı personel görevlendirecekleri hükmünün yer aldığı Deniz Operasyonları bölümünde, uçak gemisinin Türk karasularına girmesi durumunda, girmeden önce en kısa sürede Türk komutana bilgi vereceği ve faaliyetleri sonrasında yine Türk yetkililere rapor verileceği de hükme bağlanıyor. Ayrıca, ABD hava unsurlarının Türk hava sahasında kalış süreleri, uçuş bilgileri, kalış - iniş zamanları ve Tomahawk füzelerinin görevlerinin de aynı komutana bildirileceği hükmü yer alıyor. Böylece, Türkiye toprakları, hava sahası ve karasularında TSKnın izni, kontrolü ve bilgisi olmadan ABDnin hiçbir faaliyette bulunamayacağı anlaşmaya geçirilmiş oluyor. GEMİLER RAPOR VERECEK 1 - Alıcı (Türkiye) taraf ve Gönderici (ABD) tarafın Türkiyede ve kuzey sınırındaki ilişkilerini ve Türkiyede ve Kuzey Irakta yapılacak olan bir operasyon durumunda, bu MOU kapsamındaki prensipleri içerir.2 - Genel Operasyon Prensipleri: a - Alıcı taraf üslerinden yapılan operasyonları sonlandırma yetkisi Türk Silahlı Kuvvetlerindedir.b - Gönderici taraf, Irakın Türk sınırına WMD saldırısı yapması durumunda, NBC (nükleer, biyolojik, kimyasal) riskini hafifletmek için, NBC koruma (kişisel, kolektif) ve arındırma sistemi Türkiyede konuşlandırabilir. Gönderici taraf aynı zamanda, NBC zehirlenmesine maruz kalan Türk personeline NBC desteği de verir. NBCye maruz kalan personel, olayın olduğu yerde veya decontamination (siterilize etmek) kapasitesine sahip bir yerde decontaminate edilmelidir.3 - Komuta, Kontrol ve Irak Koordinasyonu:a - Bu MOU çerçevesinde Iraka yapılacak olan operasyonlar bu ekte yer alan kurallara göre komuta edilecektir.b - Gönderici tarafın kara kuvvetlerinden iki tugay Türkiyeden geçecektir.c - Gönderici taraf kuvvetlerinin Kuzey Iraka girişinden sonra, Gönderici tarafın Türkiye sınırları içindeki kara kuvvetleri, lojistik birimlerle sınırlı kalacaktır.d - Birliktelik Kuralları (ROE) daha sonra mübadele edilecektir.e - Bütün kararlar, açıklık ve güvenlik prensiplerine bağlı olarak yürütülecektir. Her iki taraf da, bu MOU çerçevesinde birbirlerine Iraka yapılan operasyonlarla ilgili uygun bilgi sağlayacaklardır. Bu bilgiler, bilgiyi verenlerden yetki almadıkça, herhangi bir üçüncü tarafla paylaşılmayacaktır.f - Gönderici tarafın Türkiyede başlayan ve Kuzey Iraka yönlendirilen PYSOPS aktiviteleri, TSKnın iznine tabidir.g - Türkiye - Irak sınırında belirtilen hatta konuşlandırılan Alıcı taraf güçleri, Alıcı taraf komutasında olacaktır. Bu bölgedeki aktiviteler, Türkiye - Irak sınırının kuzeyinde operasyon yapan Alıcı taraf ile Gönderici taraf güçleri tarafından koordine edilecektir.h - Habur sınırının kontrolünü Alıcı taraf yapacaktır. Önceliklerin de - conflictionı (anlaşmazlığı çözmek), Ortak Lojistik Operasyon Merkezi (JLOC) tarafından yapılacaktır.i - Kuzeyden Keşif Operasyonu, MOU çerçevesinde Iraka yapılan operasyonların başlamasından sonra sonlandırılacaktır.j - Gönderici tarafın Alıcı tarafın topraklarındaki, deniz / hava limanları / üslerine yükleme ve karaya çıkarma dahil olmak üzere tüm hareketleri, Alıcı tarafça, Ortak Lojistik Operasyon Merkezi kanalı ile control edilecektir.kGönderici taraf ile Alıcı tarafın ulusal komuta ve kontrol ilişkileri ve ortak koordinasyon merkezleri Ek 2de belirtilmiştir. Taraflar, gerekli olduğu zaman irtibat subayları mübadelesi de yapacaklardır. Ek 2de belirtilen ortak merkezlere ek olarak, Alıcı taraf planlama faaliyetlerine katılmak üzere, Appendix - 3te belirtilen USCENTCOM karargahına personel subayları gönderecektir.l - Kuzey Birleşik Ortak Komuta Merkezi anlaşma şartları, taraflarca karşılıklı anlaşma ile, daha sonra belirlenecektir. 4- Kara Operasyonları: Operasyonlar bölümündeki maddeler... a - Gönderici taraf, birimlerinin Türkiyede konuşlandırılmasından en az 15 gün önce, Zaman Aşamalı Gelişme Planı sunacaktır. Bu plandaki herhangi bir değişme, harekete geçmeden yeterli bir süre önce Türk Silahlı Kuvvetlerine bildirilecektir.b - Alıcı taraf subayları tarafından koordine edilip, JMCC tarafından onaylanmadıkça, konuşlandırma sırasındaki güzergahlar değiştirilmeyecektir. 5- Deniz Operasyonları a - Alıcı taraf koruma kuvvetleri birimleri, Türk Deniz Kuvvetleri tarafından atanacak bir Türk RADM (LH)sinin komutasında olacaktır.b - Bu faaliyetler sırasında, Gönderici tarafça, iletişim subayı olarak bu faaliyetleri desteklemek üzere atanan personel, Türk RADMleri ile şbirliği ve koordinasyon içinde görev yapacaktır.c - Alıcı taraf ve Gönderici tarafın Doğu Akdenizde bulunan deniz kuvvetleri arasındaki blue - on - blue anlaşmasını önlemek üzere, belirleyici süreçler saptanacak ve ve uygulamalar bunlara göre yapılacaktır.d - Ticari taşımacılığın güvenliğini sağlamak ve müdahaleleri önlemek üzere, ABD Deniz Taşıma Savaş Gruplar (CVBGs) ve Türk Deniz Kuvvetleri denizcilere (NOTMARs) ticari taşımacılık için kullanılmak üzere iyi tanımlanmış güvenlik zonları (bölgelerini) belirten duyurular hazırlayacaktır. (MSZ) bu güvenlik zonları (bölgeleri) (MSZ) bölgede ticari taşımacılık için kullanılan tüm limanlara yeterli ulaşım ve rota sağlayacak biçimde yerleştirilecektir. Bölgede belirlenen rotanın dışında seyreden ticaret gemilerine müdahale yapılmayacak ve sadece küçük kısıtlamalarla limanlara salimen ulaşacaklardır. ABD Deniz Savaş Taşıma Grupları (CVBGs) aynı zamanda (NOTAMs) havacılar için havadan operasyonlardan önce uluslararası havacılık cemiyetine yapılan deniz operasyonlarından haberdar etmek için duyurular hazırlayacaktır. ABD Deniz Kuvvetleri Türk hava ve deniz trafik kontrol sistemlerinin akışının düzenlenmesi için Kıbrıs Ercan Havaalanı yetkililerine bu duyuruları (NOTMAR ve NOTAM) verecektir. Bu provizyonlar (CVBGs) ABD Deniz Savaş Taşıma Gruplarının ve görevli uçakların uluslararası kurallar çerçevesinde hareketlerini ve güvenlik ve savunmaları için alacakları gerekli önlemleri hiçbir şekilde kısıtlamayacak ve engellemeyecektir.e - Özel olarak uçak taşıma operasyonu ve hazırlığı için (CVBGs) gemileri ve uçaklarına Türk hava sahası ve karasularını kullanmak üzere önceden kararlaştırılmış olan diplomatik serbestlik verilmiştir. Bu gemi ve uçakların bölgede harekatını en aza indirmek üzere her türlü çaba harcanacak ve sadece gerekli olduğu hallerde, kötü hava koşullarında uçuş güvertesinde uygun yükleme ve kurtarma yapmak için ve yerel deniz ulaşımı ve hava trafiğini aksatmayacak biçimde olacaktır. Uçak gemisinin Türk kara sularına ve hava sahasına girme niyeti bu sahalara girmeden önce mümkün olan en kısa sürede Türk yetkililerine belirlenen iletişim kanalları ve LNO yoluyla bildirilecek ve aynı yetkililere rapor verilecektir.f - Gönderici tarafın Mersin, İskenderun ve Taşucu / Ağalar limanlarındaki harekatları Alıcı tarafın yetkilileri tarafından önceden düzenlenecektir.g - Filo ve uçak gemisi gruplarını dahil etmek üzere Türk Deniz Kuvvetleri ve ABD Deniz Kuvvetleri arasında karşılıklı uzlaşma görevlileri gönderilecek.h - Barış zamanında karşılıklı koruma sağlamak için Türk ve ABD Deniz Kuvvetleri, görüşme yaparak operasyon kuvvetlerin (real time ve near real time biçiminde) bulunduğu bölgedeki taktik yüzeyi ve hava resmi alışverişi yapmak üzere ortak bir sistem ve prosedür üzerinde anlaşacaktır.i - Türkiyede ya da Türkiye üzerinden yapılacak tüm hava etkinliklerini kapsayan Hava Görev Emirleri (ATOs), (detaylı uçuş bilgileri - kalkış ve iniş zamanları, Türk hava sahasında bulunma süresi, kanatlı ve sabit ve döner pervaneli uçakların görev süresi, Tomahawk kara saldırı füzelerinin görevi, alıcı tarafın görev gücü komutanına bildirilecektir.j - Gerekirse, Türk deniz birlikleri Doğu Akdenizde arama ve kurtarama (SAR) operasyonlarına katılabilecektir. fbila@milliyet.com.tr DEVAM EDECEK