Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Yaşar Okuyan yoğun bir çalışma sonucunda sosyal güvenlik reformunu tamamladı.
Çalışmalar sürerken kamuoyuna yansıyan bilgiler çelişkili olduğu için kafalar da karıştı.
İşçi ve memur nasıl emekli olacak ve nasıl emekli maaşı alacaklar?
Bu iki temel sorunun karşılığını açıklığa kavuşturmak için Bakan Okuyan'la konuştuk.
2000 yılında işe yeni başlayacaklar için sistem şöyle işleyecek:
İşçiler ve memurlar aynı koşullarda emekli olacaklar.
Kadın ve erkek aynı yaşta emeklilik hakkı kazanacak.
Emeklilik yaşı kadın ve erkekte 62, emekliliğe hak kazanma hizmet süresi 30 yıl olarak Bakanlar Kurulu'na sunulacak.
30 yıl hizmeti olan kişiye emeklilik maaşı bağlama oranı yüzde 60 olacak.
Maaş bağlama oranı 30 yılı aşan her yıl için (1) puan artırılacak, 30 yılın altındaki her yıl için (1) puan düşürülecek.
Örneğin 31 yıl hizmeti olan kişinin emekli maaşı bağlama oranı yüzde 61 olacak.
30 yılı doldurmadığı halde yeş haddini dolduranların eksik her yılı için maaşı bağlama oranı bir puan düşecek, örneğin 29 yıl çalışmış ancak yaş haddini doldurmuş kişinin maaş oranı yüzde 59 olarak belirlenecek.
* * *
YİNE 2000 yılında işe yeni başlayacaklar için emekli maaşının hesaplamasında tüm çalışma yaşamları boyunca aldıkları ücretlerin ortalaması esas alınacak.
Amaç işverenlerin ücretleri sürekli asgari ücretten gösterip emekliliğe az bir süre kalınca gerçek ücretten göstermelerinin önlenmesi.
Çalışanların emekliliği düşünerek aldıkları ücretin altında beyanda bulunulmasını önlemek için işverene baskı yapmalarının sağlanması.
Bunu başarabilen işçiler karlı çıkarken, başaramayanlar zararlı çıkacak.
* * *
EMEKLİ olmalarına 10 yıl ve daha az süre kalmış olanlar için bu hükümler uygulanmayacak. Kazanılmış hakların korunması amacıyla kademeli bir geçiş yapılacak. Yaş tablosu yeniden düzenlenecek. Örneğin emekliliğine bir yıl kalmış olan kadınlar 40, erkekler 45, 2 yıl kalanlar 43 - 47 yaşlarında emekli olabilecekler. 10 yıl kalanlar ise 58 - 60 yaşlarında emekliye ayrılabilecekler.
Yasa yürürlüğe girdikten sonra işe giren kadınlar da, erkekler de 62 yaşında emekli olabilecekler.
* * *
EMEKLİ maaşlarının artırılması ise enflasyona göre her ay yapılacak.
Tüketici Fiyatları Endenksi (TÜFE)'deki aylık artışlar aynen emekli maaşına yansıtılacak. Örneğin emekli maaşı 100 milyon lira olarak saptanmış ve aylık enflasyon yüzde 4 olarak gerçekleşmişse, maaş 104 milyon lira olarak ödenecek. Bu, her ay enflasyon oranında yükseltilecek.
* * *
SOSYAL güvenlik reformu özellikle 2000 yılında yeni işe girecekler için Avrupa uygulaması esas alınarak düzenlenmiş.
Aktüaryal denge (genel anlamıyla mali denge) hesapları emeklilikten sonra ortalama yaşam süresine göre yapılır.
Bu reform çalışmalarında da aynı ölçü esas alınmış durumda.
DPT çalışmasıyla saptanan rakamlara göre bugünkü emeklilik koşullarında, emekli olduktan sonra "ortalama yaşam ümidi" 38.5, erkeklerde 30.8.
Buna göre 38 yaşında emekli olan kadına 38,5 yıl, 43 yaşında emekli olan erkeğe 30.8 yıl emekli maaşı ödenmesi gerekiyor. Bu, ömrün yarısının çalışarak yarısının emekli olarak geçirilmesi anlımına geliyor ki, dünyada örneği yok.
Reform paketinin 2000 yılından sonra işe girecekler için emeklilik sonrası esas aldığı ortalama yaşam ümidi kadında 19, erkekte 16.9 yıl. 2000 yılında işe girdikten sonra 62 yaşında emekli olacak kadının 19 yıl, erkeğin ise 16.9 yıl daha yaşayacağı hesaplanıyor.
Sağlık teknolojisindeki muhtemel ilerlemenin ömrü uzatacağı varsayımına dayalı bu hesaba göre 2000 yılında işe girecek gençlerden kadınların ortalama ömrü 81, erkeklerin 78 - 79 olacak.
Ne diyelim?
Evdeki hesap çarşıya uyar, inşallah!
Yazara E-Posta: fbila@milliyet.com.tr
