Avrupa Siyasi Topluluğu ve yeni Avrupa
AST, Fransa Cumhurbaşkanı Macron’un önerisiyle, Türkiye, İngiltere, İsviçre ile Norveç gibi Avrupa Birliği’ne üye olmayan 17 ülkenin yanı sıra AB üyesi 27 ülkenin devlet ve hükümet başkanlarını bir araya getirdi.
Avrupa Siyasi Topluluğu (AST), Çek Cumhuriyeti’nin (Çekya) başkenti Prag’da ilk toplantısını gerçekleştirdi. Aralarında Türkiye, İngiltere, İsviçre ve Norveç gibi Avrupa Birliği’ne üye olmayan 17 ülkenin yanı sıra AB’ye üye 27 ülkenin devlet ve hükümet başkanlarını bir araya getiren AST, yeni Avrupa’nın siyasi çerçevesini belirledi.
2022 yılının ilk yarısında, AB dönem başkanlığını üstlenen Fransa’nın Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un gündeme getirdiği AST fikri, Çekya dönem başkanlığı sırasında hayata geçirildi. Ancak fikir çok da yeni değil, zira 1989’de yine dönemin Fransa Cumhurbaşkanı François Mitterand, Avrupa kıtasındaki tüm ülkeleri bir çatı altında birleştiren Avrupa Konfederasyonu fikrini ortaya atmıştı. Ancak Avrupa’daki yeni düzeni belirlemeyi hedefleyen Avrupa Konfederasyonu fikri, 1991 yılında Prag’da yapılan kurultay çalışmasıyla sona ermiş, devamı gelmemişti.
Tartışma son buldu
Macron, Rusya’nın Ukrayna’ya karşı başlattığı savaşın ardından, Avrupa ülkelerinin kendi aralarındaki sorunları diyalog ve diplomasiyle çözmelerini sağlayacak bir Avrupa Siyasi Topluluğu oluşturmayı önerdi. Fikir, Avrupa kıtasındaki AB’ye üye ülkelerin yanı sıra üye olmayan Avrupalı müttefikleri tek çatı altında birleştirmeyi hedefliyordu.
Merkezi Strasbourg’da bulunan Avrupa Konseyi ile Avusturya’nın Viyana kentinde bulunan Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT), maalesef bu tür toplantılara ev sahipliği yapacak formata sahip değil. “İşgalci” Rusya’nın yer alması, her iki kuruluş için sorun teşkil ediyordu. AB’nin, çetrefilli siyasi karar alma mekanizmalarının dışında yer alacak ve Birlik’in siyasi karar alma süreçlerini şekillendirebilecek yeni bir çatı kuruluşunun oluşması bu yüzden önemliydi. Nitekim AST’nin amacı, katılımcı ülkeler arasında siyasi, ekonomik, güvenlik ve enerji alanlarında işbirliğini pekiştirmek. AB ile Türkiye, Norveç veya İngiltere gibi birlik üyesi olmayan ülkeler arasında güvenlik ve siyasi alanında derin iş birlikleri geliştirmek.
Öte yandan Ankara’nın bu toplantıya davet edilmesiyle, Türkiye’yle ilgili bir tartışma da artık son buldu. Türkiye, AB üyesi değil ancak Avrupalı. Ankara da bu toplantıya katılarak, ikili sorunlarını siyasi diyalog, diplomasi ve uluslararası hukuk çerçevesinde çözmeye hazır olduğunun iradesini bir kez daha yinelemiş oldu.
Türkiye için önemi
Rusya ve Belarus gibi ülkeleri dışlayan bu format, aynı zamanda “Yeni Avrupa”nın siyasi ve güvenlik mimarisini oluşturuyor. Prag’da 44 ülke hem savundukları ortak değerleri yeniden teyid etmiş oldu hem de barış adına Rusya’ya karşı siyasi açıdan ciddi bir gövde gösterisinde bulundu.
Bununla birlikte AST’nin nasıl evrileceği bilinmiyor. Ancak AST, Avrupa kıtasının siyasi geleceğini belirleme yetkisinin sadece AB’ye ait olmadığının bir göstergesi. Türkiye’ye söz hakkı verilmesi de bu açıdan önemli. Zira Türkiye, Ukrayna krizinde de teyit ettiği üzere, Avrupa kıtasının güvenliği söz konusu olduğunda elini cebine atmasını bildiği gibi, diplomatik, siyasi veya askeri açıdan üzerine düşen vazifeyi ziyadesiyle yaptığını tekrar kanıtladı. Ancak Türkiye’nin AST’ye katılımı, AB’ye tam üyeliğin bir alternatifi olmaması gerekiyor.
