Tümgeneral Armağan Kuloğlu’nun "nihayet ciddi bir araştırma" dedirten "silahlı müdahale sonrası Irak" senaryosundaki olasılıklara (*) dünden devam...
b) Saddam iktidarda - Irak’ta üniter yapı.
Bu senaryo, - kuzeyde Kürt oluşumunun fiili durumu dışında - hukuken Irak’taki mevcut durumdur.
Sürmesi mümkün değil... Yoksa, bunca ABD yığınağı, savaş tamtamları neden?
4- Saddam yok - Irak, toprak bütünlüğünü federasyonlu yapılarda koruyor.
Bu durumda olasılıklar şöyle sıralanmakta:
a) Saddam’sız - ikili federasyonla Irak toprak bütünlüğü.
Kuzey’de Kürt devleti, Güney’de Irak’tan oluşan ikili federasyon modeli, Türkiye’nin önüne sürülecek en güçlü olasılık gibi görünüyor.
ABD ve İsrail, Türkiye’nin tepkilerini çekmemek için geride kalırlarken, Batılıların çoğunluğu bu seçenekte ısrarlı olabilirler.
Merkezi Irak, daha uzun süre kendine gelemeyecek. İsrail, Kuveyt, Körfez ve ABD’yi rahatlatan çözüm. Türkiye karşı çıkar.
b) Saddam’sız 3’lü federasyonla Irak toprak bütünlüğü. (1)
İkili federasyona Güney’de Şii Arap bölgesini de ekleyen bu olasılık, yörede ve Körfez’de İran’ı güçlendirir. ABD’yi ve - Hizbullah’la ilişkiler nedeniyle - İsrail’i rahatsız eder. Zor...
c) Saddam’sız 3’lü federasyonla Irak toprak bütünlüğü. (2)
Bu olasılıkta, Şiilerin yerini Türkmenler alır.
Ancak çok zayıf olasılıktır. Hem İran’dan hem Arap dünyasından çok tepki alır.
d) Saddam’sız 4’lü federasyonla Irak Toprak bütünlüğü.
"Kürt", "Türkmen", "Sünni Arap" ve "Şii Arap" bölgelerindeki bu 4’lü federal yapıda, merkezi yönetim zayıftır.
Irak’ta, Türkmenlere sistemde denge rolü kazandırması, Türkiye’ye müdahale politikalarına meşruiyet vermesi, Kürt bölgesini kuşatması, Musul ve Kerkük petrollerinin Kürt yönetimine geçmemesi ve Kürtlerin bağımsızlık taleplerini sınırlaması bağlamında Türkiye’nin "en az kötü" olarak gördüğü tercihler arasındadır.
e) Saddam’sız Irak - çoklu federasyonla toprak bütünlüğü.
Bu alternatifin dayanağı Irak sosyal yapısını oluşturan ve halen güç dengelerine ağırlık koyan aşiret dokusudur.
Kuzey’de Kürt aşiretleri 2’li bir yapı oluşturmuşken (Talabani - Barzani), Sünni Arap bölgesinde 3 aşiret (Tıkriti, Cumhuri, Dureymiler) Şiiler arasında ise etkin olarak 2 büyük ve çok sayıda küçük aşiret vardır.
Bağdat federe başkent olur. Otorite, aşiretler arasında eyalet sistemiyle bölünür.
Kısa sürede birbirleriyle çatışırlar. Irak, Lübnan’laşır. Cehenneme döner.
f) Saddam’sız Irak - özerk yapılarla toprak bütünlüğü.
Güçlü merkez ve zayıf özerk bölgelere dayalıdır.
Sadece Kürtlere ya da Kürtlere ve Şiilere özerklik tanınırsa Türkiye karşı çıkar. Türkmenlere de özerklik verilirse, Türkiye’nin tercihleri arasındaki bir oluşumdur.
Irak, toprak bütünlüğünü koruduğu sürece bu olasılıklar Arap dünyasından daha az tepki görür.
g) Saddam’sız Irak - üniter ve demokratik yapıda.
Modern anlamda parti - birey ilişkisi yerine parti - aşiret, parti - mezhep, parti - etnik yapı ilişkisi ortaya çıkacaktır. Bu yapı demokrasi gerçekleriyle uyuşmaz.
h) Saddam’sız Irak - üniter ve otoriter yapıda.
ABD güdümünde tek lider hakimiyetindeki Irak modeline en fazla İran tepki gösterir. Kürtlere ve Şiilere iç çatışmalar için destek verir.
Türkmenlere de ayrıcalık tanındığı ölçüde Türkiye taraftar olur. Sadece Kürtlere farklı statü sağlayan yaklaşım ise aleyhimize olur.
Saddam’sız Irak, parçalanmayacak kadar güçlü, tehdit yaratmayacak kadar zayıf olmalıdır. "Türkmen" statüsünü yükselten ve diğerleriyle dengeleyen özerk yapılara dayalı ya da üniter ve Batı yanlısı otoriter Irak seçenekleri, Türkiye’nin yararına görünmektedir.
Harekat sürecinde 36’ncı paralel dolaylarına kadar kuzey alanı, TSK tarafından kontrol altında tutulmalıdır.
Musul ve Kerkük petrollerinin Kürtlere geçmesi engellenmelidir.
Türkmenlerin güvenliği korunmalıdır.
Türkiye’nin çıkarları doğrultusunda Irak’ın toprak bütünlüğü korunmalıdır.
.........
(*) ASAM yayınları.
