Nâzım’a da zehirle suikast
Uzun metraj belgesel dalında Oscar ödülü “muhalefet lideri Navalny’nin, Rus gizli servis tarafından zehirle öldürülme girişimini” yansıtan filme verildi.
Zehirle suikast olayları art arda patlıyor.
……………..
Geçen ayın başlarında New York Times bir başka zehirle suikast açıklaması daha yapmış, Nobel Ödüllü şair Neruda’nın zehirlenerek öldürüldüğüne dair kanıtları yayımlamıştı.
Açıklamaya göre “Neruda’nın azı dişlerinden birinde öldürücü clostridium botulinum bakterisinin” izleri bulunmuştu.
………………
Neruda, “Latin Amerika tarihini değiştiren şair” olarak tanımlanır. Milli şairimiz Nâzım Hikmet’in yakın dostuydu.
Nâzım Hikmet de Stalin Rusya’sının gizli servisi tarafından birkaç kez öldürülme girişimine maruz kalmıştı.
Değerli arkadaşlarımın da katkısıyla yıllar önce bir Nâzım Hikmet Belgeseli yapmıştım.
ATV’de yayınlanmıştı.
Anlatayım…
Pablo Neruda ve Nâzım Hikmet…
ŞOFÖRÜ VE KIZI
Nâzım Hikmet,
Neruda’yla birlikte
Peredelkino ormanındaki daçasının (büyük sanatçılara Komünist Parti’nin verdiği sayfiye evlerinden biri) balkonundadır.
Karşılıklı şarap yudumlarken şoförü tarafından “suikast itirafı” yapılır.
Neruda ile Nâzım Hikmet şaraplarını yudumluyor, edebiyat ve siyaset üzerine konuşuyorlardı.
Sohbet sürerken Nâzım’ın şoförü gelir.
Nâzım Hikmet’in önünde diz çöker ve “Size bir itirafta bulunacağım” der. “Stalin öldüğü için artık konuşabileceğini” ekledikten sonra şöyle anlatır:
Bir gün beni gizli polisin bilmediğim bir yerdeki binasına götürdüler. Odada karım ve kızım da vardı.
Bana “Otomobilde giderken öyle bir şey yapacaksın ki Nâzım ölecek. Kaza sanılacak, yoksa karının ve kızının başına gelebilecekleri asla tahmin edemezsin. O ikisine yapacaklarımızla sana çok acı çektiririz” dediler.
Çaresizdim. Kabul etmiş göründüm.
Ama hep erteliyordum.
Onlar da sıkıştırıyorlardı.
Birkaç kez gerçekten kaza yapıyormuş görüntüsünü vererek onları aldattım.
Belki hatırlıyorsunuzdur, küçük kazalardı.
Neyse ki Stalin öldü.
Üzerimdeki baskı da bitti. Şimdi size bütün samimiyetimle itiraf ediyorum…
………………….
Neruda hayretler içindeyken Nâzım Hikmet ayağa kalkar, eğilip şoförünün ellerinden tutar, diz çöktüğü yerden kaldırarak balkondaki sandalyelerden birine oturtur.
“Hiç üzülme yoldaş.
Senin suçun yok, en yakınlarına hangi iğrençlikleri yapabileceklerini söyleyerek, suikast için seni kullanmak istemişler. Ama sen gene de vicdanının sesini dinlemişsin” der.
Şoförüne de bir bardak şarap verir.
SOFYA’DA ZEHİRLEME GİRİŞİMİ
Belgeselde bir de “Nâzım’ı zehirleme girişimi” var. Onu da anlatayım:
Nâzım bir uluslararası edebiyatçılar
toplantısı için Bulgaristan’a davet
edilmiştir. Edebi etkinlik bittikten sonra akşam bir yemek daveti vardır. Nâzım’ın yanındaki masa komşusu bir kadın şairdir.
Ana yemeğin servisine geçildiğinde garson, Nâzım’ın önüne içinde et olan tabağı koyunca, yol yordam bilen zarif
şair derhal itiraz eder.
“Protokol gereği bu tabağı önce hanımefendiye servis yapmanız gerekir” diyerek, önündeki tabağı kadın şairin önüne kaydırır. Sonra kendisine servis yapılmasını bekler. Sohbetli masa arkadaşlığından sonra herkes otel odalarına geçer.
Ertesi gün duyulur ki “kadın şair gece büyük rahatsızlık geçirmiş, hastaneye kaldırılmış, orada zehirlenme teşhisi konmuş, midesi yıkanarak hayatı kurtarılmıştır.”
“Ölümden döndüğünü” Nâzım’ın eşi Vera’dan dinlemiştim.
Nâzım, “Sovyetler Birliği Gizli Servisi tarafından zehirleme girişimi olduğu” yorumuyla, başından geçen
bu olayı eşi Vera’ya anlatmış.
NERUDA’NIN ZEHRİ
Şilili şair Pablo Neruda’ya dönelim.
Neruda milletvekili, diplomat ve sol aktivistti.
13 yaşında ilk şiirini yazdı.
Milletvekilliğinin yanı sıra Arjantin, Meksika, İspanya ve Fransa da diplomatik görevde bulundu.
69 yaşında Şili’nin başkenti Santiago’da, Santa Maria kliniğine “prostat kanseri tedavisi” için yattı. Orada öldü.
İki hafta önce “siyasi müttefiki ve arkadaşı Cumhurbaşkanı Allende’nin, General Pinochet askeri darbesi üzerine intiharı” nedeniyle çok üzgündü. (Allende’nin intihar etmediği, öldürüldüğü yorumları da yaygındır.)
Neruda 1970’te Komünist Parti’nin Cumhurbaşkanı adaylığından Allende lehine çekilmişti.
Neruda’nın şiir kitapları 35’ten fazla dile çevrildi.
Şiirleri ve aktivizmiyle Latin Amerika’nın bir önceki yüzyılda entelektüel ikonuydu.
Nobel Ödüllü Neruda “kıtanın kaderini ve hayallerini canlandıran şiirler üretmişti.”
ESRARENGİZ İĞNE
Neruda’nın hastanedeki ölümü “kalp yetmezliğiyle” açıklanmıştı.
Ancak…
Aradan birkaç yıl geçtikten sonra şoförü Manuel Araya “klinikteki doktorların, Neruda’nın midesine bilinmeyen bir madde enjekte ederek onu zehirlediğini” iddia etti.
Yani…
Neruda kanserden veya kalp yetmezliğinden ölmemişti.
2013’te şairin kalıntıları mezardan çıkarıldı, incelendi, “herhangi bir şüpheli durum olmadığı” sonucuna varıldı.
Ancak…
2017’de bir grup adli tıp uzmanı “Neruda’nın kanserden ölmediğini ve azı dişlerinden birinde ölümcül zehirli bir bakterinin izlerini bulduklarını, bunu yargıya sunduklarını” açıkladılar.
Ve…
Çok önemli bir not…
Neruda, klinikte yatarken şoförüne “hastalığı yenip çıkar çıkmaz Meksika’ya gideceğini ve orada örgütlenip faşist diktatör Pinochet’yi devirme hareketi başlatacağını” söylemiş.
Gizli polis, odadaki konuşmaları kayda alıyormuş.
Neruda’nın şoförüne fısıldadığı bu sır Pinochet’ye rapor edilmiş.
Büyük olasılıkla Neruda’ya zehirli iğne yapılmasının nedeni şoförüne fısıldadığı bu sözlerdi.
Ve…
Geçtiğimiz şubat başlarında son açıklama…
New York Times’in yazdığına göre, “Neruda’nın azı dişinde ölümcül zehir clostridium botulinum bakterisinin bulunduğu kesinleşmiş” oluyor.
Gazeteye göre, bu “insanlar için var olan en güçlü zehir.”
Ancak gene de kesin kanıt olarak yorumlamak hâlâ zor.
…………..
Buradan hücre hapishanesinde tutulan “Rus muhalefet lideri Navalny’nin zehirlendiği ve küresel kamuoyu baskısıyla nakledildiği Berlin’deki hastanede hayatının kurtarıldığı” iddiasına dönelim.
Uzun metraj belgesel dalında bu zehirlenmeyi anlatan ve Oscar alan Navalny filmine bir de böyle zehirle suikastlar merceğinden bakılarak izlenmeli.