Sap ve saman

YÖK sorunu çözdükçe karışıyor.
Peki...
Dünyada üniversiteler bu sorunu nasıl çözmüş?
- ABD:
Vakıf ve devlet üniversitelerinde rektörler, Mütevelli Heyet tarafından tayin ediliyor ve görevden alınabiliyor.
Mütevelli Heyet, çoğunlukla üniversite dışından.
- İNGİLTERE:
Kraliyet fermanı ile kuruldukları için üniversitelerin başında genellikle prensler ve lordlardan ve son zamanlarda ise toplumda saygınlık kazanmış kişilerden Chansellor diye anılan başkanlar bulunuyor.
Rektörler ise Vice Chansellor diye anılıyor.
Çoğunluğu üniversite dışı isimlerden oluşan yönetim kurulu tarafından atanıyor.
- ALMANYA:
Rektör seçimi, üniversite öğretim üyelerinin tümünün doğrudan seçimiyle değil, delege sistemiyle yapılıyor.
Profesör ve doçent gibi hocalardan... Asistan düzeyinde junior öğretim üyelerinden... Ve üniversitelerin idari görevlilerinden seçilmiş delegeler, rektör adayını belirliyorlar.
Eyalet Eğitim Bakanı, bu adayı atıyor.
Bakanın veto yetkisi de var.
- FRANSA:
1991'den bu yana, tüm üniversite rektörleri Milli Eğitim Bakanı tarafından atanıyor.
Rektör, Senato gibi çalışan Akademik Konsey'e... Üniversite dışından da atamalarla oluşan İdari Konsey'e... Ve öğrencilerin ağırlıklı olduğu Üniversite Yaşamı Konseyi'ne başkanlık ediyor.
Fakat alınan kararlar, bakan adına idareden bir üst yetkili tarafından denetleniyor.
Gereğinde İdare Mahkemesi'ne götürülebiliyor.

Özellik

Dikkat edilmesi gereken iki ortak özellikten birincisi...
Üniversiteler, kendi yöneticilerini seçen bir seçim meydanına dönüştürülmüyor.
Ama...
Demokratik üniversite ilkeleri, öğretim üyelerini, idareyi hatta öğrencileri de temsil eden delege sistemiyle yaşatılıyor. (ABD hariç)
Ve ikinci özellik...
Devletin ya da Mütevelli Heyet'in mutlaka onay, atama, denetim ve görevden alma gibi - ayrıntıda ülkeden ülkeye uygulama farklılıkları gösterse de - ağırlığı var.
Bu durumda Türkiye'nin galiba "biz, bir yerde hata yapıyoruz... Ama nerede?" sorusunu iyice düşünmesi gerek.

Akıl ve günah

Ama...
Üniversitelerin yeniden yapılanması ya da yapının daha işler hale getirilmesi için tartışmalar, 20 yıllık tepki birikimleriyle ve 28 Şubat sürecine intikam duygularıyla YÖK'ü günah keçisi haline getirmemeli.
Oysa...
İttifaklar, bu kuşkuyu vermekte.
Bakın...
Kimler, kimlerle omuz omuza?..
Fakat...
Onları bir araya getirmekte, YÖK'ün çarpık mimarisinin ve de bu sonuncusuyla tüy dikilen tavırların hiç mi rolü yok?
Gerçekten...
1020 kişinin katıldığı bir oylamada sadece 1'er oy alan ve anlaşılan sadece kendi kendilerine oy vermiş kişilerin, YÖK tarafından Cumhurbaşkanı'na sunulan 3 kişilik listede yer almaları kontağı artırmıştır.
Hukuk gereği, bu YÖK'ün hakkı olabilir.
Üstelik, bir de YÖK'ün takdir hakkının denetlenemeyeceği yolunda Danıştay kararı da var.
Ama...
Son kademe olan Cumhurbaşkanı'nın da - yasa için farklı yorumlar olsa bile - takdir hakkı olamaz mı?
Önce...
YÖK tarafından Cumhurbaşkanı'na sunulan sorunlu iki üniversite ile geriye kalan sorunsuz 19 üniversite rektör adayları listelerde ayrılmalıdır.
Daha sonra, aklın ışığında o ikisine de bir çözüm bulunur.
Fakat şu hadise de gösterdi ki, böyle giderse YÖK, "YOK" olabilir.


Yazara E-Posta: gcivaoglu@milliyet.com.tr