New York’ta paketi 5 veya 5.5 dolara satılan sigaraya belediyenin getirdiği ek 1.5 dolarlık vergiden sonra sigaranın paketi 7 dolara (yaklaşık 10 milyon TL’ye) satılacak. Bu durumda bir tek sigaranın fiyatı 500 bin TL civarında (35 cent) oluyor. Sigara fiyatının yarısı federal vergi, eyalet vergisi, belediye vergisinden oluşuyor. Yarısı da üretene ve satana kalıyor.
ABD sigara pazarının yüzde 99’unu dört üretici paylaşıyor. Philip Morris’in payı yüzde 49, R.J. Reynold’un payı yüzde 25, Brown and Williamson’ın payı yüzde 16, Lorrilard’ın payı yüzde 9 dolayında.
Sigaranın paketi New York’ta 7 dolar ama, vergi yükü eyaletten eyalete değiştiğinden ülke genelinde ortalama fiyat 3.5 dolara düşüyor. Sigaranın ortalama paket fiyatı 1980’li yıllarda 1.5 dolar iken ABD’de yılda 35 milyar paket sigara tüketilirken şimdilerde fiyat artışının da etkisiyle yıllık tüketimin 20 - 22 milyar pakete düştüğü belirtiliyor.
Sigara tüketimini azaltmaya yönelik çalışmalar vergileme ile sınırlı değil. Adalet Bakanlığı’nın sigara üreten şirketler hakkında "ölüme sebebiyet vermek" iddiasıyla başlattığı soruşturmalar ve davalar devam ediyor.
BM Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından geçen haftalarda Cenevre’de düzenlenen toplantıda, sigara karşıtı küresel hareket ile ilgili kararlar alındı. BM’ye bağlı örgütün raporunda 400 bini ABD’de olmak üzere, dünyada 4 milyon insanın sigara nedeniyle 5 - 10 - 20 yıl erken öldüğü açıklandı.
Sigara üreticilerine karşı en etkin savaş hukuk savaşı. 191 ülkenin üye olduğu WHO’nun toplantısından sonra New York Times gazetesinde "Federal mahkemenin sigara şirketleri aleyhine açtığı dava şarlatanlıktır" başlığı ile çeyrek sayfa bir ilan yayımlandı. İlanı "Hürriyet ve Adaletin Avukatları" adına Daniel J. Popeo isimli bir Amerikan vatandaşı veriyordu. İlanda şunlar yazılı idi: "Sigara sağlığa zararlı ise, ölüme neden oluyor ise, hükümet sigara üretimini yasaklar. Sigara şirketi kurmak, üretmek, satmak kanunca serbest iken ve de hükümet, bu işi normal bir ekonomik faaliyet olarak kabul ederek vergilendirir iken, nasıl olur da bu işi yapanlara bu işi yaptıkları için dava açarak ceza keser? Hedef sadece sigara şirketlerine hukuki baskı ile onlardan 250 milyar dolar para almaktır. Bu parayı ve de sigara üzerindeki ağır vergiyi ödemek de sigara şirketlerine değil, sigarayı içenlere düşüyor..."
İlanın yayımlandığı gün New York Times’ta yer alan bir makale de ilgi çekici idi. Alexander Stille, "muhafazakâr düşünür, saygın yorumcu" olarak İngiltere’nin önde gelen gazetelerinde yazan Roger Scruton’un, sigara şirketleri lehine para karşılığı nasıl yazı yazdığını açıklıyordu. Olay iki ay önce Scruton’un, Camel ve Winston’u üreten sigara şirketinin tepe yöneticisine gönderdiği ‘e - mail’in ele geçmesi ve The Guardian’da yayımlanması ile ortaya çıkmıştı.
Scruton, "Aylık ödemeyi 6.400 dolardan 7.800 dolara yükseltin. Ben de Wall Street Journal, Times, Daily Telegraph, Financial Times, Independent gibi gazetelerde sigara şirketlerinin hoşuna gidecek yazılar yazayım. Her iki ayda bir yazı yazarım. Başka arkadaşlarımı da bu tür yazılar yazmaya ikna ederim" diyordu. Görülüyor ki, "sigara savaşı" şimdi ABD’den Avrupa’ya sıçramış / atlamış durumda...
