Anadolu üreticisi hem tarımda, hem imalatta yeniden yapılanma arayışında. Tarımda yeniden yapılanma arayışında. Çünkü IMF destekli program, fiyat destekleme uygulamasına son vermekle kalmadı, belli ürünlerin pazarını da yok etti. Fındık, tütün gibi üretim fazlalığı olan alanlar dışında kalan, iç talep bakımından önem taşıyan hububat, bakliyat, şekerpancarı, tavukçuluk, hayvan besiciliği, süt ve süt ürünleri gibi üretim dallarında yepyeni şartlar geldi.
Yeni şartlarda üreticiye yol gösteren yok. Üretici örgütleri yol gösterecek güçte değil. Bakanlık teşkilatları sorunlara sahip çıkmıyor.
Anadolu imalat sanayiinde yeniden yapılanma arayışında. Küçük sanayi kuruluşu olarak yeşeren imalat birikimleri, irileşti, KOBİ oldu. Sivrilenler büyüdü. Önce iç pazara, sonra dış pazara da dönük üretime geçti.
Kriz, Anadolu üreticisini farklı şekillerde ve farklı boyutlarda yakaladı. Tarımda, destekleme uygulamasının kesildiği dönemde, bir de krize yakalandı. Kredilerin aksaması üreticiyi üzdü. Talepteki daralma maliyet artışlarını fiyatlara yansıtma şansını yok etti. Bu çalkantının sonuçlarını önümüzdeki sonbahar aylarında göreceğiz.
Sonbahar aylarındaki tarımsal üretim rakamları, tarım kesimindekilerin bu yeniden yapılanmadan ne yönde ve ne ölçüde etkilendiklerini ortaya koyacak.
İmalat sanayiinde Anadolu üreticisinin, İstanbul sanayicisinden en önemli farkları (1) Krediye daha az ölçüde bağımlı olması, (2) Gerektiğinde tarımdan sanayie ek kaynak aktarabilme imkanı ve de (3) Ekonomideki değişime kısa sürede uyum sağlayabilme kıvraklığıdır. Yurtdışındaki Türklerin tasarruflarına yüksek faiz ödemesine dayalı olarak kurulan "saadet zinciri" işleticisi şirketler kriz öncesi "dökülmeye" başlamıştı. Kriz, kar ve zarar hesabı olmadan büyümeyi hedef alarak, "göz boyayan" bu şirketlerin sesini, soluğunu kesti.
Ama Anadolu’daki büyük sanayi kuruluşlarının tamamı böyle işletmelerden oluşmuyor. Mahalli birikimleri, tarımda oluşan kaynakları sanayie aktararak Anadolu’nun değişik şehirlerinde devleşen sanayi üretim tesisleri, sadece iç pazarda değil, dış pazarda da başarılı oldu. Oluyor.
Küçük sanayiden büyük sanayie geçiş yolunu açan KOBİ (Küçük ve Orta Boy Sanayi İşletmeleri) fırtınası, Anadolu için büyük önem taşıyor. KOBİ fırtınası, büyümeyi özendiriyor.
Küçük bir imalathanede işe başlayan Anadolu müteşebbisi, daha çok kendi kaynağına ve biraz da Halk Bankası kredisine dayalı olarak orta büyüklüğe erişince hemen ihracatı düşünüyor. Önce Rusya, Arap ülkeleri ve Türki devletler pazarı derken, Batı pazarına dönük üretime başlıyor. Bunlar şimdilik küçük miktarlarda sınırlı ölçüde döviz geliri sağlayan ihracat teşebbüsleri. Ama bu tür teşebbüsler, küçük işletmelerde ileri teknolojiye dayalı üretimin kapısını açıyor. Küçük ve orta boy işletmelerin ileri teknolojiye ve yeniliklere uyum kıvraklığı büyük bir avantaj teşkil ediyor.