AYŞE hanım teyze, Ramazan ve bayram telaşı arasında az kalsın unutuyordu. Evinin, o tek gözlü alt katını ayda 25 milyon liraya öğrenci Elif kızımıza kiraladığı için bu yıl ocak ayı sonuna kadar "Vergi Beyannamesi" vermek zorunda. Çünkü geçen yıl (1998 yılı içinde) konut kirasından 240 milyon liradan fazla para alanlar vergi beyannamesi dolduruyor, vergi veriyor. Ayşe hanım teyzenin yıllık kira geliri ise 300 milyon lira.
Ayşe hanım teyzenin kocası hayatta olsa idi, kocasının üzerine kayıtlı dükkan satılmasa idi, dükkandan ayda 300 milyon lira kira aldığı için rahmetli Rüştü efendi amcam da ayrı bir beyanname dolduracak, ayrı vergi verecekti.
Yeni kanuna göre, karı ile kocanın kira gelirleri birleştirilemiyor. İkisi de ayrı ayrı beyanname, ayrı ayrı vergi vermek zorunda.
Gelelim bugünkü duruma:
1) Ayşe hanım teyzemin 1998 yılı konut kirası geliri toplamı 240 milyon lirayı aşmasa idi, ne beyanname verecek, ne de vergi ödeyecekti.
2) Ayşe hanım teyzemin yıllık kirasının toplamı 240 milyon lirayı aştığına göre, vergi dairesinden bir vergi beyannamesi aldıracak. Bir bileni bularak bu beyannameyi doldurtacak.
Beyannameye 300 milyon liralık geliri kira olarak yazılacak. Bundan 240 milyon liralık "vergi istisnası" rakamı düşülecek. Kalacak 60 milyon lira, istisna sonrası vergi rakamı. Kanun mülk sahibine istisnadan sonraki kira gelirinden, kiralanan mülk için yapılan gerçek masrafların düşülmesine veya "kabala" (neyin ne olduğuna bakmadan) istisna sonrası rakamın dörtte birinin "masraf olarak" indirilmesine izin veriyor.
3) 300 milyon lira kira gelirinden 240 milyon lira vergi istisnasını indirdik. Kaldı 60 milyon lira. Bunun da dörtte birinin (yüzde 25'inin) masraf olarak indirilmesi mümkün. Demek ki 60 milyon liranın yüzde 25'i olan 15 milyon lirayı düşeceğiz. Kaldı mı geriye verginin üzerinden hesaplanacağı miktar (vergi matrahı) olarak 45 milyon lira.
4) Bu 45 milyon lira, vergi değil, verginin üzerinden hesaplanacağı miktardır. Vergi matrahıdır. Ayşe hanım teyzem, bu matrahın yüzde 25'i kadar vergiyi 11 milyon 250 bin lirayı ve buna ek olarak yüzde 10 fon payını, ocak, nisan ve temmuz aylarında 3 taksitte Maliye'nin vergi dairesine ödeyecek.
5) Vergi oranları, verginin üzerinden hesaplanacağı miktara (vergi matrahına) göre değişiyor. 1998 yılı gelirlerine matraha göre uygulanacak Gelir Vergisi oranları şöyle:
- 750 milyon liraya kadar: % 25.
- 1.5 milyar liranın 750 milyon lirası için 187.5 milyon lira, fazlası: % 30.
- 3 milyar liranın 1.5 milyar lirasına 412.5 milyon lira, fazlası: % 35.
- 6 milyar liranın 3 milyar lirasına 937.5 milyon lira, fazlası: % 40.
- 12 milyar liranın 6 milyarı için 2 milyar 137.5 milyon lira, fazlası: % 45.
- 24 milyar liranın 12 milyarı için 4 milyar 837.5 milyon lira, fazlası: % 50.
- 24 milyar lira üstünün 24 milyarı için 10 milyar 837.5 milyon lira, fazlası: % 55.
Rakam ve vergi miktarı küçük görünüyor ama, Ayşe hanım teyzem için başka yol yok. Konut kirası olarak 1998 yılında eline geçen para 240 milyon lirayı aştığı için mutlaka ve mutlaka ocak ayı içinde vergi beyannamesi dolduracak. Vergi rakamı ne kadar küçük olursa olsun mutlaka vergi ödeyecek.
Ayşe hanım teyzem, komşusu işadamı Rüstem beyefendinin "Ben kira gelirini mart ayında vergi beyannamesine yazacağım, vergisini mart ayında ödeyeceğim" demesine kanar ise yanar. Çünkü, başka geliri olduğundan mart ayında vergi beyannamesi dolduranların kira gelirlerini de bu beyannamelerine yazmaları ve vergilerini mart ayında ödemeleri mümkün.
Fakat tek bir kira geliri olan Ayşe hanım teyzem gibileri için ocak ayı vergi ayı.
Yazara E-Posta: g.uras@milliyet.com.tr
