Ayşe Teyzem zamdan yakınıyor, günah kimde
Ağustos ayında enflasyon eksi çıktı. Yıllık enflasyon yüzde 8.17 olarak açıklandı. Ama vatandaş “Böyle olur mu? Çarşı pazardaki fiyatları bilmiyor musunuz?” diyor. Gelin bu işin sırrını hep birlikte çözelim...
Ağustos ayında enflasyonun artmadığı yüzde 0.10 oranında gerilediği, temmuzda yüzde 8.88 olan yıllık enflasyonun yüzde 8.17’ye düştüğü açıklandı.
Ayşe Hanım Teyzem başta olmak üzere çarşı pazar gezenlerin çoğu itiraz edecekler... “Olur mu? Böyle olur mu? Biz çarşıdaki pazardaki fiyatları bilmiyor muyuz?” diyecekler.
Efendim, herkesin enflasyon hesabı farklıdır. Herkes farklı malları satın alır. Farklı malların fiyatı da farklı oluşur.
Herkesin harcaması farklı
TÜİK enflasyon hesabı; (1) Türkiye geneli için, (2) Tüm farklı gelir gruplarının, farklı harcamalarının ortalamasına göre yapılıyor.
Bu hesaplama yapılırken, Türkiye genelinde her 100 TL tüketim harcamasının 24.9 TL’sinin gıdaya, 6.83 TL’sinin giyime, 16.68 TL’sinin konut için yapılan harcamalara, 17.99 TL’sinin ulaştırma ve haberleşmeye gittiği var sayılıyor.
Gıda harcaması her kişinin, ailenin gelir durumuna, harcama alışkanlığına göre daha az veya fazla olabilir. Gıda harcaması için de bazı kişiler ve aileler tereyağına, diğerleri ayçiçeği yağına daha fazla para harcayabilir. Kimi daha çok nohut, kimi makarna, kimi pirinç yer. İşte bu nedenle farklı ailelerin, farklı kişilerin enflasyon hesabı, açıklanan enflasyon oranına uymaz.
Tüketici fiyatlarının arkasında üretici fiyatları vardır. Üretici fiyatındaki değişim tüketici fiyatına yansır. TÜİK’in ülke genelinde yaptığı belirlemelere göre, üretici fiyatlarındaki artış ağustosta aylık olarak yüzde 0.04, yıllık olarak yüzde 6.38 oranında oldu.
Tarım ürünlerinde üretici fiyatları ağustosta yüzde 4.35 geriledi. Yıllık artış sadece yüzde 0.48 oranında gerçekleşti. Üretici fiyatlarının tüketici fiyatlarının gerisinde kalması gösteriyor ki, Ayşe Teyzem’in pazarda, markette bir ay önceye, bir yıl önceye göre zamlı fiyat ödemesinin günahını üreticilerimiz taşımıyor. İyi de günah kimde? 
Türkiye Ziraat Odaları Birliği her ay tüketiciyi ilgilendiren gıda ürünlerinin market fiyatlarındaki değişimi açıklıyor.
Üretici fiyatının, pazarda ve markette nasıl yükseldiğini gösteren rakamları derliyor.
Bu yazının altında iki tablo veriyorum. Tablolardaki rakamların neleri gösterdiğine dikkatinizi çekebilmek için iki örnek vereyim.
Örnek: Enflasyon hesabında gıda maddeleri fiyatlarının ağustos ayında yüzde 0.10 gerilediği açıklanırken, marketlerde pirinç fiyatı yüzde 6.28, kuru fasulye yüzde 4.64, kuzu eti yüzde 3.43, toz şeker yüzde 3.14 artmış.
Örnek: Kuru fasulyeyi üretici 3.30 TL’ye satarken, fiyat pazarda 5.30 TL, markette 6.40 TL oluyor. Üreticinin kilosunu 1.85 TL’den sattığı pirincin pazar fiyatı 2.97 TL, market fiyatı 5.23 TL.
Sonuç: TÜİK’in enflasyon hesabı, kendi içinde doğrudur. Güvenilir bir hesaptır. Ama Ayşe Hanım Teyzem, cebinden çıkan paraya bakar. Ayşe Hanım Teyzemgillerin enflasyonu genelde TÜİK’in hesabının çok üzerindedir.