Haziran sonunda iç borç 90.3 katrilyon lira idi. Temmuz sonunda 96.4 katrilyon liraya çıktı. Hazine, bir ayda 6 katrilyon lira borçlandı. Hazine neden borçlanır? Devletin harcayacak parası yoktur. Hazine borçlanır. Devlet harcar. Acaba devlet Hazine’nin bulduğu bu 6 katrilyon lirayı haziran ayında harcadı mı? Harcadı ise bu para nerede?
Biraz daha geriye gidelim. Yılbaşında iç borç 36.4 katrilyon lira idi. Temmuz sonuna kadar Hazine tam tamamına 60 katrilyon lira daha borçlandı. Devlet bu 60 katrilyon lirayı hangi kamu yatırımında, hangi kamu harcamasında kullandı? Kullandı ise bu para neden ekonomide canlılık yaratmadı?
Hadi diyelim ki devlet topladığı parayı harcamıyor... Ya devlete borç verenler, Hazine’den aldıkları faizleri ne yapıyor? Ocak ayından temmuz sonuna kadar Hazine, iç borçlar karşılığı tamı tamına 18.8 katrilyon lira faiz ödedi... İyi de bu faizleri alanlar ne yaptı? Bu büyüklükte faiz piyasaya çıktı ise, piyasa neden canlanmadı?
Sayın okuyucularım, eğer ocak - temmuz ayı arasında iç borç karşılığı Hazine’den çıkan 18.8 katrilyon liralık faiz ödemesi çok büyük bir ödeme. Aynı dönemdeki toplam vergi gelirlerine eşit. Aynı dönemde kamunun toplam faiz dışı harcamaları topu topu 18.7 katrilyon lira... Eğer faiz piyasaya çıkmış ise, ha kamu harcaması olarak çıkmıştır, ha da kamudan faiz olarak ödendikten sonra, bono sahiplerince piyasaya sürülmüştür... Fark etmez... Yeter ki harcamaya dönüşsün.
Ama bakıyoruz... Ne Hazine’nin borçlanarak topladığı para kamu harcaması olarak piyasaya çıkıyor, ne de iç borç faizleri, özel kesim harcaması olarak piyasaya çıkıyor.
İyi de... Bu paralar nereye gidiyor?
Türkiye’nin iç borç stoku acayip şekilde büyüdü. Büyüyor. Hazine bono satarak nakit toplayamadı. Devlete harcamak üzere para veremedi. Daha önce kamu bankalarının, fon bankalarının harcadığı, sarf ettiği paraların, karşılıksız ödemelerin hesabını kapatmak için, bu hovardalığı yapanlara faizli borç kağıtları dağıttı. Hesap kapattı. İç borç stokunun büyük bölümü böyle oluştu. Küçük bölümü ile de taze para toplanarak bu bankaların kasaları dolduruldu. Dolduruldu ki, bankalar mevduatlarını çekmek isteyenlere ödeme yapabilsin. Paramız yok diyerek bankalar paniğe yol açmasın.
Hazine’nin topladığı bu paralar devletin kasasına girebilse idi, devlet biraz para harcar, piyasayı canlandırırdı. Veya hiç para harcamadığı halde ocak - temmuz bütçesini 12.3 katrilyon açık ile kapatmak zorunda kalmazdı.
Gelelim faizlerin ne olduğuna? Nerede bu ocak - temmuz döneminde ödenen 18.8 katrilyon faiz. Neden bu faizi alanlar, para harcamıyor? Çünkü genelde Hazine faizi nakit olarak ödemiyor. Faiz tekrar iç borç senedine dönüşerek, iç borç stokuna ekleniyor. Stoku büyütüyor. Faiz olarak piyasaya para değil, kağıt çıkıyor.
