Borsada coşan alıcılar ile satıcılar

"Irak'a asker gönderiyoruz" diyerek borsacılar coştu... İyi de kim bu borsacılar? Bunlar coşunca ne oluyor?
Menkul Kıymetler Borsası, ekonominin temel "kurumlarından biri"dir. Borsa yatırıma kaynak yaratır. Yatırım yapanlar kurdukları şirketin hisse senetlerini borsada satışa çıkarır. Tasarruf sahibinin küçüğü de büyüğü de imkanları ölçüsünde borsada satışa çıkarılan bu senetleri satın alır. Böylece tasarruflar doğrudan yatırıma yönelir.
Demek ki, borsanın varlığı ve de büyümesi, yatırımcının şirketlerinin hisse senedini borsada satışa çıkarmasına (halka hisse senedi arz etmesine), halkın da bunları "birinci elden" borsadan satın almasına bağlıdır.
Ama borsanın işi, bu "birinci el" alım satım ile bitmez... Hisse senedini birinci elden satın alanlar ihtiyaçları olduğu için veya kazanç sağlamak için bunları tekrar satmak istediklerinde, borsa bu satışa imkan verir. Satıcı ile bu hisse senetlerini almak isteyenleri buluşturur. Arz ve talebe göre serbestçe fiyat oluşur.
Halka arz sonra, hisse senedinin fiyatını belirleyen en büyük etken bu hisse senedinin ait olduğu şirketin karlılığıdır. Şirketin karlılığına dayalı olarak her bir hisseye yılda bir defa dağıtılacak kar payıdır... Ama bizim gibi şirketlerin kar payı dağıtmadıkları veya dağıtılan kar payı önem taşımayan ülkelerde daha başka etkenler hisse senedi fiyatını etkiler. Örneğin bedelsiz sermaye artırımları, birleşme ve satın almalar, rekabetteki farklılaşma gibi faktörler hisse senedinin değerini artırıp eksiltebilir.
Bizde bir de "sürü psikolojisi" faktörü vardır... Borsada tüm hisse senetlerinin fiyatları ekonomi dışı faktörlerin etkisinde çıkar - iner.
Harp kararı, seçim kararı, başbakanın demeci, IMF'nin fırçası fiyatları indirir, bindirir.
Şimdilerde "Irak'a harbe gidiyoruz" haberinin rüzgarı ile (düşmesi gereken borsa) coşmuş durumda... Borsa coştu diye de, çok kimse memnun... İyi de acaba borsanın coşması kime ne yarar sağlıyor?..
Borsa coştu da yeni yatırım yapacak şirketler borsada "harıl - hurul" hisse senedi satıyor, yeni yatırımlar için kaynak mı topluyor? Hayır... Maalesef yeni şirketler borsada hisse senedi satamıyor. 2001'de sadece 1, 2002'de sadece 4, 2003'te sadece 2 şirket borsada hisse senedi satabildi.
O zaman borsadaki hareket ne? Biri alıyor, biri satıyor. Biri kazanıyor, biri kaybediyor. Reel ekonomiye giriş yok. Tekrarda yarar var. Reel ekonomiye giriş için bir şirketin borsada hisse senedi satarak onun geliri ile yatırım yapması gerekiyor. Bin liralık hisse senedinin değeri beş bin liraya yükselince, para Ali'nin cebinden çıkıyor Veli'nin cebine giriyor... Tasarruf sahipleri arasında para transferi var... İşte o kadar.
Garanti Yatırım İcra Kurulu Başkanı iktisatçı Metin Ar diyor ki: "Her şeye rağmen bu canlılık iyi bir şeydir. 2000 yılından sonra borsa 'tepe takla' oldu. Şimdi güven tazeliyor. Borsa canlansın ki, yeni şirketler halka açılmak için borsaya gelsin. Halka hisse senedi satsın..."