Bu rakamlara bakınca (daha derin değerlemelere gitmeden) insanın aklına şu sorular takılıyor: Hani kriz vardı? Hani şirketler güç durumda idi? Hani şirketler ücret "deyemez hale geldikleri için işçi çıkarıyorlardı? Bu ne perhiz, bu ne lahana turşusu?Hemi de baksanıza! Geçen yıl (ABD doları ile) en büyük zararı açıklayan şirket bu yıl en büyük kardan s"z ediyor...Sayın okuyucularım, şirketlerin "kar rakamları" sanayi kesiminde olan biteni iyi yansıtamıyor. Sanayide olumlu gelişmelerin işareti de var ama, olumsuz gelişmeler ağırlıkta.Sanayi kesiminde olan bitenin iki kaba g"stergesi "şirketlerin net d"nem satış rakamları ile net d"nem karları"dır.Milliyet Ekonomi Servisi'nden Songül Hatısaru 5 yıl boyunca borsaya düzenli olarak bilgi veren 172 sanayi şirketinin ilk üç aylık bilanço rakamlarını ABD dolarına çevirdi. İşte sonuçları:1998 yılında üç aylık satışlar 7.0 milyar dolar. Sonra 6.3 milyar dolar, 8.6 milyar dolar, 8.5 milyar dolar oluyor. 2002 yılının ilk üç ayında 5.7 milyar dolara düşüyor. Demek ki satış rakamları son beş yılın en düşük çizgisinde.šç aylık karlılıklara bakıyoruz. 1998 yılında 383 milyon dolar, 1999 yılında 45 milyon dolar zarar var. Sonra 127 milyon dolar kar. Derken 2001 yılında gene 1 milyar 182 milyon dolar zarar ortaya çıkıyor. Bu yılın ilk üç ayında 523 milyon dolar kar g"rünüyor.Satış rakamları büyük "lçüde gerilerken acaba 2002 yılının ilk üç ayında sanayi şirketleri nasıl karlı bilanço açıklıyor?(1) D"viz borcu büyük olanın karı büyüdü. Yılbaşında dolar üzerinden d"viz borcu olan firma borcunun Türk lirası karşılığını 1 ABD doları 1.453.000 TL'den hesaplayarak bilançoya yazmıştı. Dolar fiyatı mart ayı sonunda 1.335.000 TL'ye düşünce, dolar başına 118 bin lira "kambiyo karı" olarak bilançoya yansıdı.(2) Kriz sonunda şirketler (a) Personel çıkardı, (b) Mevcut personelin maaşını azalttı, (3) idari masrafları kıstı. Bunun sonucu olarak işletme giderleri azaldı.(3) D"viz gideri olan, ithalat yapan firmalar kriz sonunda kendilerine mal satan yabancılardan artan d"viz fiyatına g"re tenzilat yapmalarını istedi. Yabancılar pazar kaybetmemek için 1 milyon 500 bin liralık dolar fiyatına g"re tenzilatı kabul etti. Dolar fiyatı 1 milyon 300 bine düştü ama tenzilat devam ediyor. Bu tenzilat üretim maliyetini düşürdü.(4) Geçen yılın ilk üç ayına g"re bazı şirketlerde "reel olarak" satış artışı var.(5) Stoklara 1 ABD doları 1.453.000 lira maliyet ile giren mal da var, 1.300.000 lira maliyet ile giren mal da var. Paçal stok maliyeti geçen yılın son üç aylık d"nemine g"re ucuzlamış durumda. Buna karşılık 1 ABD doları 1.453.000 lira maliyete dayalı olarak hesaplanan ürün satış fiyatları (genelde) değişmedi. Bu fark brüt satış karını yükseltiyor. Bütün bunlar içinde ağırlığı olan "kambiyo karlılığı"...Sayın okuyucularıma 2002 yılındaki bilanço karlarının faaliyet karından çok "kambiyo" (d"viz fiyatındaki değişim) karına dayandığını g"steren iki üç rakam vereyim.2002 yılının ilk üç ayında sanayi şirketlerinin ABD doları olarak net satışlarında geçen yılın ilk üç ayına g"re yüzde 33 dolayında azalma var. Buna karşılık karlar, geçen yılın aynı d"nemine g"re yüzde 144 artmış. Satışları azalıyor, faaliyet karları azalıyor, buna karşılık geçen yılın aynı d"neminde 1 milyar dolarlık zarar açıklayan şirketler, bu yıl 523 milyon dolar net kar g"steriyor. Olur mu? Olur... Şirketler esas faaliyetlerinden zarar ediyor. D"viz borcu büyük olan şirketler, d"viz kurundaki değişim sonucu d"viz borçları azalmış gibi (mesela... dedik ki... hesabı ile) kambiyo kazancını bilançoya yazınca, borsa şirketleri karlı gibi g"rüntü ortaya çıkıyor. Borsada hisse senetleri işlem g"ren 224 sanayi şirketi var. Bunların 172'sı yılın ilk üç aylık faaliyetleri sonucu 523 milyon dolar (d"nem karı) açıkladı. Bir yıl "ncenin aynı d"neminde bu şirketlerin zararı 1 milyar dolar idi. Net aylık satış Net aylık kar1998 7.081.201 383.1591999 6.300.684 -45.6262000 8.623.405 127.3692001 8.588.117 -1.182.3032002 5.712.617 523.762 İlk üç aylık d"nemde borsa şirketlerinin satışları - karları (milyon ABD doları olarak) Kaynak: Songül Hatısaru'nun çalışması.Açıklama: (1) Borsada 224 sanayi şirketi mevcut. Bu tablodaki rakamlar son 5 yılda borsaya devamlı bilgi aktaran 172 sanayi şirketinin sonuçlarını yansıtmaktadır.(2) İlk üç aylık d"nemlerde ortalama ABD doları fiyatları, 1998 için 224.538, 1999 için 342.661, 2000 için 564.885, 2001 için 785.214 ve 2002 için 1.360.795 lira olarak alınmıştır. guras@milliyet.com.tr
