Meclis'teki milletvekillerinin yarısı değişti. Hükümet ortakları değişti. Türkiye'nin şartları değişti. Maliye'nin gelir - gider trafiği değişti.
Bütün bunlar biline biline, 1998 yılının ikinci yarısındaki tabloya göre hazırlanıp, 17 Kasım 1998 tarihinde Meclis'e sunulan ve kanunlaşamayan 1999 yılı bütçe tasarısı, arşivden çıkarılıp yeni Meclis'in gündemine alınıyor ve de yılın kalan aylarında hükümet icraatına esas olacak bütçenin kanunlaştırılmasına çalışılıyor.
Maliye Bakanı zaman sınırlamasından yakınıyor. 30 Haziran 1999 tarihine kadar bütçenin kanunlaştırılması zorunluluğu nedeniyle eski tasarının esas alınacağını, bunun ekleme ve çıkartmalarla güncelleştirileceğini açıklıyor.
Eski bütçe tasarısını güncelleştirmenin ne kadar zor olduğunu anlatmak için sayın okuyucularıma birkaç rakam vereceğim.
- 1999 yılı bütçe tasarısında vergi gelirlerinin yüzde 63, toplam bütçe gelirlerinin yüzde 68, toplam bütçe harcamalarının yüzde 51 artabileceği tahminine dayalı dengeler kurulmuştu.
- 1999 yılının ilk 4 ayındaki uygulama gösterdi ki, vergi gelirleri yüzde 43 artıyor. Toplam bütçe gelirlerindeki artış yüzde 44'te kalıyor. Bütçe harcamalarındaki artış ise yüzde 81'i geçiyor.
- 1999 yılı bütçe tasarısında tüm yıl için 5.5 katrilyon lira (ortalama döviz kuru ile 14.7 milyar dolar) bütçe açığı tahmini yer almıştı. 1999 yılının ilk 4 ayında 3.5 katrilyon liralık (9.5 milyar dolarlık) açık gerçekleşti. Bunun anlamı, mevcut gelir ve harcama trafiğinde yıl sonunda 11 katrilyon liralık (yaklaşık 30 milyar dolarlık / milli gelirin yüzde 14'ü büyüklüğünde) bütçe açığıdır.
Bütçe tartışmaları başlarken manzara şudur:
- Bütçe harcamaları eldeki tasarıda öngörülen hedefleri aşmış, gelirler ise geride kalmıştır. Harcamaları kısmak gelirleri artırmak gerekir.
- Bütçede hedef alınan vergi gelirinin tamamı toplansa, bu para personel harcamaları ile faiz giderlerini karşılamamaktadır.
- Vergi gelirlerini kısa sürede artırmak mümkün değildir. Ekonomik kriz, piyasadaki durgunluk nedeniyle hedef alınan vergi gelirlerini toplamak bile güçleşmektedir.
Bu manzara karşısında Meclis'te ne tartışılacak, ne yapılacaktır.
- Vergi kaynağı yaratılamayacaktır. Vergi dışı gelir kaynağı bulunamayacaktır. Buna karşılık "battı balık yan gider" denilip, harcama kalemleri artırılacak, bütçe açığı büyütülecektir.
- Bütçe Kanunu, kuyruğuna ekleme yapılmaya müsait bir kanundur. Bütçe Meclis'ten geçerken tasarıya bir kuyruk madde eklenerek bazı vergi kanunlarının uygulaması ertelenebilir veya kanunlarda değişiklik yapılabilir. Bu kuyruk maddeler geliri artırmaz. Açığı büyütür.