Çekirdeksiz kuru üzüm, Ege Bölgesi’nde 60 bin ailenin geçim kaynağıdır. Ülke ekonomisinin önemli bir tarım ürünüdür.
Bu yıl 280-310 bin ton ürün tahmini var. Ortalama fiyata göre çekirdeksiz kuru üzümden Ege piyasasına 600 milyon YTL dolayında para girecek.
Çekirdeksiz kuru üzümün ihracatı ise ekonomiye 350 milyon dolar dolayında bir döviz girişine imkân verecek.
Bu yılın ürünü pazara çıkıyor. Çekirdeksiz kuru üzümün yüzde 95’i ihraç edilir. Her yıl ortalama 250 bin ton çekirdeksiz üzüm üretilir. Ortalama 180-200 bin tonu ihraç edilir. Geçen yılın ürününden, tonu ortalama 1.700 dolardan 186 bin ton kuru üzüm ihraç edildi. Karşılığında 320 milyon dolar döviz geliri elde edildi. İhracatın yüzde 80’i AB ülkelerine yapıldı.
1930’lu yıllarda çekirdeksiz kuru üzüm Türkiye’nin 2’nci ve bazı yıllar 3’üncü önemli ihraç ürünüydü. İhracat gelirinin yüzde 10’u kuru üzümden gelirdi. Yılda 200 bin ton çekirdeksiz kuru üzüm ihraç ederdik.
Üç tür üzüm vardır: Sofralık, şaraplık/şıralık ve kurutmalık üzüm. Kurutmalık üzüm Manisa, Salihli, Aydın ve İzmir yörelerinde yetiştirilir. Yaş üzüm UV katkılı kanaviçe örtüler üzerine serilir. Bir haftada kurutulur. Bir yıl saklanabilir.
İhracatta 1 numarayız
Dünya pazarının büyüklüğü yılda 665-800 bin tondur. Türkiye ve ABD en büyük ihracatçı ülkelerdir. Bir yıl biri birinci, bir yıl ikinci olur.
Çekirdeksiz kuru üzüm üreticisi eskiden desteklenirdi. Şimdi serbest piyasa şartlarında satış yapıyor.
Ziraat ve İş bankaları, Atatürk’ün emriyle 1935 yılında “Kuru Üzüm Kurumu “isminde bir piyasa yapıcısı şirket oluşturmuştu. Daha sonra bu şirketin sorumluluğunu Tariş şemsiyesi altındaki Üzüm Birliği üstlendi. Üzüm Birliği’ne 14 kooperatif ve 19 bin üretici üyedir.
Bir zamanlar devlet çekirdeksiz kuru üzümde fiyat desteklemesi yapardı. Şimdilerde devletin fiyata da, alıma da müdahalesi yok.
Fiyat ticaret borsasında belirleniyor. Geçen yıl 28 Ağustos’ta borsanın açılış fiyatı 1.55 YTL idi. Daha sonra eylüle doğru fiyat geriledi. 2008’in Mayıs ayında 3.25 YTL’ye yükseldi. Hasat öncesi İTB’de 2.20 YTL’den üzüm satıldı.
Tariş Üzüm Birliği, üyelerinin ürününe önce avans veriyor. Sonra borsa fiyatına göre ödeme yapıyor.
Ürün para etmiyor
Ege Bölgesi’nde bazı aileler için çekirdeksiz kuru üzüm ana geçim kaynağıdır. Bir dönümden (arazinin konumuna ve özelliğine göre) yaklaşık 300-800 kg çekirdeksiz kuru üzüm elde edilir. Bu kadar üzümün piyasa değeri 600-1.500 YTL’dir. Bu paranın tamamı üreticinin geliri değildir. Üretim girdileri günümüzde çok yükseldi.
Çekirdeksiz kuru üzüm piyasaya çıktığında, paraya ihtiyacı olan üretici mecburiyetten ucuza satar. Sabredebilenler daha iyi fiyat elde eder.
Bu yıl da borsada ilk işlemler 1.6 YTL ile 1.9 YTL arasında. Bu yıl ürün fazlası var. Farklı tahminlere göre, (geçen dönem 244 bin ton olan) üretim 270 bin ton ile 310 bin ton arasında. Yaklaşık 50 bin ton arz fazlasının piyasaya dökülmemesi, stokta saklanması gerekiyor. Aksi halde ihraç fiyatı, neticede piyasa fiyatı düşecek.
Çekirdeksiz kuru üzüm ihracatında ihtisaslaşmış 25-30 firma var. İhracatı bu firmalar gerçekleştiriyor. Borsadaki ana alıcılar da bu firmalar. Tariş yılda 30-35 bin ton üzüm alabiliyor.