Kısa sürede unutuyoruz. 9 Mart 2009 tarihinde Merkez Bankası’nın efektif dolar satış fiyatı 1.80 TL idi.
2009 yılının başında 1.50 TL olan dolar fiyatı, mart ayında 1.80 TL’ye yükselmiş, yılsonunda 1.49 TL’ye gerilemişti.
O tarihlerde küresel kriz rüzgârı etkisinde İMKB endeksi de 22 bine inmişti. Sonra 68 bine tırmandı. Şimdilerde “borsa çöktü” diyoruz. Endeks 51 binlerde.
Bütün bunlar normal mi? Değil. Ama dışarıda fırtınalar esiyor. Bizi de etkilememesi imkânsız. Panik kimseye yarar sağlamaz. Öldük, bittik... Dolar 2 bin TL olur söylemleri, durup dururken işlerin daha da kötüleşmesine neden olur.
Unutmayınız... Biz biraz da 2003 yılından bu yana uygulanan “Yüksek Faiz-Ucuz Döviz” politikasının faturasını ödüyoruz. Bir ölçüde bu politika ile sabitlenen döviz fiyatında düzeltme var.
Ortalama döviz kurlarını hatırlayınız. Dolar 2002 yılı temmuz ayında 1.68 TL idi. 2003 yılında mart ayında 1.70 TL’yi gördü. 2004 Mart ayında 1.31TL’ye kadar indi. 2008 Ocak ayında doların ortalama satış fiyatı 1.16 TL idi. Sonra 1.50-1.55 TL bandına oturdu. 2010 yılını 1.54 TL’den tamamladı.
100 olan endeks şimdi 191
Biz yıllar içindeki geçici sivrilikleri unutuyoruz. Doların 2003 yılından bu yana Yüksek Faiz, Ucuz döviz politikası sonucu dondurulan fiyatındaki tırmanıştan korkarak, “Eyvah... N’oluyor?” diye telaşa kapılıyoruz.
Bir ara bilgi vereyim: 2003 yılında 100 olan Üretici Fiyatları Endeksi bu temmuz ayında 191 oldu. 2003 yılında 100 olan Tüketici Fiyatları Endeksi bu temmuz 187 oldu..
(Bu dönemde doların değer kaybı yüzde 27-yüzde 30 olarak hesaplanıyor. Bizim Türk Lirası’nın değerini iyi koruduğumuz, “Yüksek Faiz-Ucuz Döviz” politikasının başarılı olduğu açık olarak görülüyor.)
Doların değeri 7 yıl boyunca değişmediği için dolar kontratlarında alacaklılar fedakârlık, borçlular kâr etti. Bu dönemde alacaklıların sesi fazla çıkmadı.
Şimdi fiyat düzeltmesi ile dolar fiyatı artmaya başlayınca, borçluların yükü artıyor. Borçlular 7 yılın rahatının riske dönüşmesi karşısında üzülüyor.
Bir örnek vererek olan biteni anlatmalıyım:
- Dükkânını dolara endeksi olarak 100 dolar karşılığı TL ile kiraya veren mülk sahibi üretici fiyatlarının yüzde 191 artmasına rağmen, 7 yıldır kiracısının her ay 150-155 TL ödemesine razı oldu. Kiracı memnun, mülk sahibi üzgündü.
- Temmuzdan bu yana dolar 1.70 TL’lerin üzerine çıktı. Dolara endeksli 100 dolarlık kira kontratının TL karşılığı 155 TL’den 175 TL’ye yükseldi. Kiracı geçmiş 7 yılın sabit ve düşük kira bedelinin alışkanlığı ile üzülüyor. Geçen 7 yıl boyunca doların sabit fiyatla satılmasının sağladığı avantajı unutuyor.
Bu tür kontratlarda yanlış olan dolar geliri olmayanların dolar ile borçlanmasıdır.
Bundan sonra ne olur?
- Küresel fırtına devam ettiği sürede döviz fiyatlarında dalgalanma devam edecektir.
- Merkez Bankası bundan sonra “Ucuz Faiz” politikası uygulayacağını açıkladığına göre döviz fiyatlarında belli bir ölçüde düzeltme olacaktır.
- Dışarıdaki gelişmeler ve içeride dövize olan günlük talep nedeniyle döviz fiyatlarındaki günlük hareketlere bakarak “Dolar 1.80 TL olur... Yok, yok... 1.90 TL, hatta 2.00 TL olur” gibi tahminler yapmak yanlıştır.
- Daha önceki dönemlerde görüldüğü gibi 1.78-179 TL’lere tırmanan dolar fiyatının bir süre sonra 1.70 TL’lerin altına gerilemesi de mümkündür.
