Döviz fiyatlarındaki tırmanış geçen hafta durdu. Hatta döviz fiyatları az da olsa aşağıya indi.
Acaba bundan sonra döviz daha da ucuzlar mı? Döviz fiyatları istikrara kavuştu mu?
Fiyat bir malın kıtlığını yansıtır. Kıt malın fiyatı artar. Döviz kıtlığı yok. İsteyen döviz bulabiliyor amma... Halkın gönlüne kurt düştü... Ya biter ise, ya daha da pahalılanır ise diyerek halk döviz alır oldu. İhracatımız artıyor, ithalatımız daralıyor, normal döviz gelir gideri endişe verici değil ama, halk bunlara bakmıyor. Halk aklını IMF’ye taktı... IMF’den döviz geliyor haberini alınca halk rahatlıyor. IMF döviz göndermekte ayak sürtünce halk, "Eyvah döviz bitiyor diyerek dövize hücum ediyor."
Şu günlerde IMF’den ve Dünya Bankası’ndan olumlu haber bekleyişleri var. Afganistan politikasına Türkiye’nin destek vermesi nedeniyle Batı dünyasının Türkiye’yi destekleyeceği inancı var. Bunlar "kafayı Batı’dan gelecek dövize takanlar"ı rahatlatıyor.
Amma ve lakin sadece bu "rahatlık" ile döviz fiyatı gerilemez. Başka etkenler de olmalı...
Bir başka etken, Tüpraş ile Botaş’ın Tahtakale piyasasından çekilme niyeti. Bu iki kuruluş bankalardan döviz almak istedikçe, Tahtakale’de döviz toplamaya kalkan bankalar fiyatları tırmandırıyordu. Bankalar "el kesesinden döviz satın aldıkları için" fiyat artışına aldırış etmiyordu.
Şu günlerde Tüpraş ve Botaş’ı Tahtakale’den çekip, dövizlerini Merkez Bankası’ndan temin etme arayışı başladı.
Yabancı bankaların spekülasyonu ile ilgili açıklamalar "ipliklerini pazara çıkardı". Eskisi kadar spekülasyon yapamıyorlar. Gelelim yaygın arz ve talepteki gelişmelere... Halktaki Türk lirası tükendi... Türk lirası tükenen halkı ikiye ayırayım: (1) Türk lirası bol halk. (2) Türk lirası az halk. Türk lirası bol halk (hükümetin de teşviki ile) dolarizasyon rüzgarına kapıldı. Para stoklarını dolara çevirdi. Bir kısmını yastık altına attı. Bir kısmını bankalarda döviz hesabına yatırdı. Bir kısmını yurtdışına yolladı. Artık dolara döndüler. Bankaların döviz mevduatına ödediği faizin yüzde 2, yüzde 4 dolayında kalması da onları üzüyor.
Türk lirası az olan halk, yaygın orta ve alt gelir grubundaki insanlar. Bunlar ellerindeki avucundaki paranın erimesini önlemek, dolar fiyatındaki tırmanıştan yararlanmak arayışında üç kuruşu, beş kuruşu dolara çevirdi. Bunların çoğu işi bozulan, işini kaybeden, geliri düşen insanlar... Dolara çevirdikleri üç - beş kuruşlarını harcamamak için bugüne kadar direndiler. Ama artık kışa giriliyor. Harcama yapmaları lazım. Yavaş yavaş dolarlarını bozduruyorlar.
İşte bu tabloda döviz fiyatları durakladı, hatta geriledi. Acaba bu ne kadar gider? Önemli olan döviz fiyatındaki artışın enflasyonun üzerine çıkmaması. Bu önümüzdeki dönemde şüphe / endişe ortaya çıkmamasına bağlıdır.
Her ne kadar Türk lirası bol halkın parasının tamamı dolara döndü ve de Türk lirası az halkın dayanma gücü tükendi ise de, bankaların, kurumların ve büyük zenginlerin Türk lirası bonoya bağlı paraları var. Bunlar "dövizin kıtlaşacağı, fiyatının tekrar tırmanışa geçeceği" havasına girer ise, Hazine bonoları ile ilgili her "itfada" (ana para ödemesinde) ellerine geçen Türk lirası ile tekrar bono alacak yerde, dövize saldırırlar. İşte o zaman döviz fiyatı tekrar enflasyonun üzerinde tırmanışa geçer. Enflasyonu yukarı çeker... Şimdilik kötümser olmaya gerek yok. Döviz fiyatının hız kesmesinin, hele hele ucuzlamasının zevkini çıkaralım...