“Mortgage Krizi” (İpotekli Kredi Krizi) etkisinde önce ABD’de daha sonra ABD’den esen rüzgarın etkisinde kalan ekonomilerin çoğunda piyasalar çöktü. (1) Finans kuruluşları sarsıldı. Desteklenmezler ise batacak duruma geldi. (2) Varlık değerlerindeki ve gelirlerdeki azalma sonucu talep daraldı, üretim yavaşladı. (3) Talebin daralması ve üretimin yavaşlaması, istihdam sorununu artırdı. İşsizlik derdi büyüdü.
ABD Merkez Bankası (FED) ülkede çöken piyasaları canlandırma arayışında, değişik yollardan piyasaya para akıtma arayışına girdi. FED’in piyasaya para akıtmasına, QE (Quantitative Easing) “Parasal Genişleme” adı verildi.
FED’in Parasal Genişleme’yi başlatmasının ve sürdürmesinin tek bir hedefi var: ABD ekonomisini canlandırmak ve işsizliği azaltmak. ABD Ekonomisi canlanınca ve işsizlik hedef alınan çizginin altına inince Parasal Genişleme sona erdirilecek. Çünkü piyasaya devamlı olarak para akıtmak mümkün değil.
Nasıl olsa bir gün sona erecek
İyi de parasal genişleme nasıl ve ne zaman sona erdirilecek? Bu kolay bir iş mi? Çünkü Parasal Genişleme’nin uzun bir geçmişi var:
1) Birinci Parasal Genişleme dönemi (QE1) 2008 Aralık ayında başladı ve 2010 yılının ortasına kadar devam etti. QE 1’de FED tarafından piyasadan toplam 1,3 trilyon dolar değerinde hazine bonosu ve ipoteğe dayalı menkul kıymet satın alınarak finans sistemine para akıtıldı.
2) İkinci Parasal Genişleme (QE 2), Kasım 2010 ile 30 Haziran 2011 arasında gerçekleşti. QE 2’de toplam 600 milyar dolarlık tahvil satın alındı. Bu dönem Haziran 2011’de sonlandı.
3) Üçüncü Parasal Genişleme dönemi (QE 3) ise Eylül 2012’de başladı bugüne kadar devam ettı. Üçüncü Parasal Genişleme programı kapsamında her ay yaklaşık 85 milyar dolarlık tahvil alımı yapılıyor.
Parasal Genişleme’nin bir gün sona ereceği biliniyordu ama kimse, “sona ermesini” istemiyor. Bernanke, bir süre önce “Eylül gibi alımlar azalabilir” diye konuşunca, piyasalar Parasal Genişleme’nin eylül ayında sona ereceği bekleyişine girdi.
Parasal Genişleme’deki kısıntı, (1) ABD dolar değerinin gerilemesine, (2) Faiz oranının yükselmesine, (3) Küresel piyasalarda paranın ve emtianın yeniden fiyatlanmasına, (4) Para akımlarının yol değiştirmesine neden olacak.
Düzen değişecek
FED’in kararı ABD piyasasından çok dünya piyasalarını ve tabii olarak bizi ilgilendiriyor.
Bizim için önemli. Çünkü Parasal Genişleme’nin sona ermesi bize yabancı fon girişlerinin azalmasına, borçlanma faizimizin yükselmesine yol açacak. Özetle içeride hem döviz fiyatı, hem de faiz maliyeti artacak. Merkez Bankası bu yeni duruma karşı pozisyon alacak.
İşte bu nedenle dün saat 21.00’de FED kararının açıklanması öncesi piyasalardaki tansiyon çok yüksek idi. Bu yazı FED kararı açıklanmadan önce yazıldı. (1) Parasal Genişleme nasıl olsa bir süre sonra sona erecek. (2) Önemli olan “Çıkış Stratejisi”nin bizim gibi ülkeleri rahatsız etmeyecek biçimde olması.(3) Parasal Genişleme’de aylık tahvil alım miktarının kademeli olarak 85 milyar doların altına indirilerek sonlandırılması küresel piyasaları çökertmeyecek. Bizim gibi ülkelerin dövizsiz kalmasına yol açmayacak.
Bugün olmuş, yarın olmuş fark etmiyor. Yakında Parasal Genişleme sona erecek. Yeni bir düzen ortaya çıkacak. Biz de bu düzene alışacağız. Biraz zorlanacağız, sonunda kaderimize razı olacağız. Yeni düzenden korkuyor isek, döviz açığımızı küçülteceğiz. Başka çare yok.