Ne oldu da toplam dış borcumuz (özel sektörün ve kamunun kullandığı kredi stoku) bir yılda 16.3 milyar dolar arttı?Geçen yıl çok mu borçlandık? Kamu ve özel sektörün kullandığı net borç miktarı, "Ödemeler Bilançosu"nun "Sermaye Hareketleri" hesabında görülür. 2003 "Sermaye Hareketleri" hesabına göre Türkiyeye değişik şekillerde giren net döviz miktarı 5.6 milyar dolar.2003te Türkiyeye resmi kanallardan (kayıtlı - kuyutlu) giren net döviz miktarı 5.6 milyar dolar iken Türkiyenin (kayıtlı - kuyutlu) toplam dış borç stoku nasıl olur da 16.3 milyar dolar artar? Artar... Kur farkından artar. Dolar dışındaki dövizlerin değeri artınca, dolar cinsinden ifade edilen toplam borç rakamı da artar. Geçen yıl ve önceki yıl biz kur riskinin tokatını yedik.Dış borcumuz farklı döviz cinslerinden oluşuyor. Yüzde 45.79u dolar, yüzde 33.40ı euro, yüzde 16.31i IMFnin sanal para birimi olan SDR, kalanı da Japon yeni ve diğer yabancı para birimlerinden.2003te tamı tamına 10 milyar 835 milyon dolarlık kur riski sırtımıza bindi. Bu riskin 8.0 milyar doları euro cinsi borçlardan, 2 milyar doları IMFden kullandığımız ve SDR üzerinden hesaplanan borçtan ve 610 milyon doları da Japon yeni borçtan kaynaklandı.2003 yılındaki dış borç artışı 16.3 milyar dolardan düşelim kur riskinden gelen 10.8 milyar dolarlık yükü. Geriye kalır 5.5 milyar dolarlık borç artışı. Bu da 2003 "Cari İşlemler" (döviz) açığını kapatmak için kullanılan krediler dolayında bir rakamdır. Makuldür. Euronun değer kazanmasının 2002 ve 2003te dış borç stokumuza yükü 18.0 milyar dolara ulaştı.Biz euro ile yapılan ihracattaki kazancımıza bakarak seviniyorduk. 2003te ihracatta sağlanan 10.8 milyar dolarlık artışın 2.5 milyar doları euronun değer kazanmasından kaynaklanmıştı. İthalatta ise euronun değer kazanmasından 3.1 milyar dolar fazla ödeme yapmıştık. Euronun değer kazanması dış ticaret açığınızı da 600 milyon dolara yakın büyütmüştü. Dış borcumuz (kamun ve özel sektörün borcu) 2001de 113.8 milyar dolardı. 2002 yılında 130.9 milyar dolar oldu. 2003 sonunda 147.2 milyar doları buldu... Biraz da toplam dış borcumuzun yapısından söz edeyim... Dış borcun tamamı kamu borcu değil. Kamu borcu 2003 sonunda 91.8 milyar dolara ulaştı. Bu rakamın da milli gelire oranı yüzde 40 - 45tir. AB ölçüsünde de, IMF ölçüsünde de düşük bir dış borçlanma oranıdır.Her ülke "dış borçlanma rakamını ve oranını" verirken kamu borcu rakamından ve kamu borcunun milli gelire oranından söz eder.Biz ise kamunun dış borcunun peşine, yurtdışındaki işçilerin döviz mevduat rakamlarını ve özel sektörün borçları ile bankaların borçlarını da ekler, bu rakamı büyütme beceresini gösteririz. Kamu borcu, "kamunun kullandığı krediler ile kamunun ödeme garantisine sahip kredilerden oluşur". Kamunun ödeme garantisi vermediği krediler ile özel sektör kredileri ve mevduat bu hesaba girmez.Yurtdışındaki işçilerimiz döviz mevduat hesabını herhangi bir bankada açmış ise biz bunu dış borç hesabına katmıyoruz. Merkez Bankasındaki döviz hesabını kamu borcunu şişirmede kullanıyoruz.Dünyanın her yerinde bankalar birbirinden döviz kredisi alır. Firmalar dünya para piyasalarından borçlanır. Biz bunları da kamu borcuna ekliyoruz. Örnek vereyim. Alman Deutsche Bank, İngiltere piyasasından kredi kullanır ise bu Alman Hazinesinin dış borç rakamını şişirmez. Bizde İş Bankası İngiltereden kredi kullanır ise, bu bizim kamu borcuna eklenir ve dış borç stokumuzu büyütür. Renault firması Almanyadan kredi kullanınca Fransanın dış borç stoku büyümez, bizde Renault Almanyadan kredi alır ise dış borç rakamımıza eklenir.Bizim dış borç rakamlarımızda ciddi bir ayıklanma ve düzeltmeye ihtiyaç vardır. Biz kendi kendimizi bazen olduğundan iyi, bazen olduğundan kötü göstermekte başarılıyız da, olduğumuz gibi göstermeyi bir türlü beceremiyoruz. Dış borcu şişiriyoruz Dış borç 147.2 milyar dolar, kamu borcu 70.3 milyar dolar 2001 2002 2003 2003 / 2002 ARTIŞKamu borcu 46.3 63.9 70.3 6.4M.B. borcu 13.6 8.1 7.3 -0.8işçilerin dövz borcu 10.8 13.9 17.0 3.1Bankaların borcu 12.7 11.0 14.7 3.7Özel sektörün borcu 30.4 24.0 37.9 3.9Toplam dış borç 113.8 130.9 147.2 16.3 guras@milliyet.com.tr Dış borçların yapısı ve stok artışı (milyar dolar)
