Euro değerlendi dış borcumuza bir yılda 10.8 milyar dolar yük geldi

Dış borcumuz (kamun ve özel sektörün borcu) 2001'de 113.8 milyar dolardı. 2002 yılında 130.9 milyar dolar oldu. 2003 sonunda 147.2 milyar doları buldu...
Ne oldu da toplam dış borcumuz (özel sektörün ve kamunun kullandığı kredi stoku) bir yılda 16.3 milyar dolar arttı?
Geçen yıl çok mu borçlandık? Kamu ve özel sektörün kullandığı net borç miktarı, "Ödemeler Bilançosu"nun "Sermaye Hareketleri" hesabında görülür. 2003 "Sermaye Hareketleri" hesabına göre Türkiye'ye değişik şekillerde giren net döviz miktarı 5.6 milyar dolar.
2003'te Türkiye'ye resmi kanallardan (kayıtlı - kuyutlu) giren net döviz miktarı 5.6 milyar dolar iken Türkiye'nin (kayıtlı - kuyutlu) toplam dış borç stoku nasıl olur da 16.3 milyar dolar artar? Artar... Kur farkından artar. Dolar dışındaki dövizlerin değeri artınca, dolar cinsinden ifade edilen toplam borç rakamı da artar. Geçen yıl ve önceki yıl biz kur riskinin tokatını yedik.
Dış borcumuz farklı döviz cinslerinden oluşuyor. Yüzde 45.79'u dolar, yüzde 33.40'ı euro, yüzde 16.31'i IMF'nin sanal para birimi olan SDR, kalanı da Japon yeni ve diğer yabancı para birimlerinden.
2003'te tamı tamına 10 milyar 835 milyon dolarlık kur riski sırtımıza bindi. Bu riskin 8.0 milyar doları euro cinsi borçlardan, 2 milyar doları IMF'den kullandığımız ve SDR üzerinden hesaplanan borçtan ve 610 milyon doları da Japon yeni borçtan kaynaklandı.
2003 yılındaki dış borç artışı 16.3 milyar dolardan düşelim kur riskinden gelen 10.8 milyar dolarlık yükü. Geriye kalır 5.5 milyar dolarlık borç artışı. Bu da 2003 "Cari İşlemler" (döviz) açığını kapatmak için kullanılan krediler dolayında bir rakamdır. Makuldür. Euronun değer kazanmasının 2002 ve 2003'te dış borç stokumuza yükü 18.0 milyar dolara ulaştı.
Biz euro ile yapılan ihracattaki kazancımıza bakarak seviniyorduk. 2003'te ihracatta sağlanan 10.8 milyar dolarlık artışın 2.5 milyar doları euronun değer kazanmasından kaynaklanmıştı. İthalatta ise euronun değer kazanmasından 3.1 milyar dolar fazla ödeme yapmıştık. Euronun değer kazanması dış ticaret açığınızı da 600 milyon dolara yakın büyütmüştü.

Dış borcu şişiriyoruz
Biraz da toplam dış borcumuzun yapısından söz edeyim... Dış borcun tamamı kamu borcu değil. Kamu borcu 2003 sonunda 91.8 milyar dolara ulaştı. Bu rakamın da milli gelire oranı yüzde 40 - 45'tir. AB ölçüsünde de, IMF ölçüsünde de düşük bir dış borçlanma oranıdır.
Her ülke "dış borçlanma rakamını ve oranını" verirken kamu borcu rakamından ve kamu borcunun milli gelire oranından söz eder.
Biz ise kamunun dış borcunun peşine, yurtdışındaki işçilerin döviz mevduat rakamlarını ve özel sektörün borçları ile bankaların borçlarını da ekler, bu rakamı büyütme beceresini gösteririz. Kamu borcu, "kamunun kullandığı krediler ile kamunun ödeme garantisine sahip kredilerden oluşur". Kamunun ödeme garantisi vermediği krediler ile özel sektör kredileri ve mevduat bu hesaba girmez.
Yurtdışındaki işçilerimiz döviz mevduat hesabını herhangi bir bankada açmış ise biz bunu dış borç hesabına katmıyoruz. Merkez Bankası'ndaki döviz hesabını kamu borcunu şişirmede kullanıyoruz.
Dünyanın her yerinde bankalar birbirinden döviz kredisi alır. Firmalar dünya para piyasalarından borçlanır. Biz bunları da kamu borcuna ekliyoruz. Örnek vereyim. Alman Deutsche Bank, İngiltere piyasasından kredi kullanır ise bu Alman Hazinesi'nin dış borç rakamını şişirmez. Bizde İş Bankası İngiltere'den kredi kullanır ise, bu bizim kamu borcuna eklenir ve dış borç stokumuzu büyütür. Renault firması Almanya'dan kredi kullanınca Fransa'nın dış borç stoku büyümez, bizde Renault Almanya'dan kredi alır ise dış borç rakamımıza eklenir.
Bizim dış borç rakamlarımızda ciddi bir ayıklanma ve düzeltmeye ihtiyaç vardır. Biz kendi kendimizi bazen olduğundan iyi, bazen olduğundan kötü göstermekte başarılıyız da, olduğumuz gibi göstermeyi bir türlü beceremiyoruz.