Doğu Anadolu'da ve Batı'nın ekonomik bakımdan gelişememiş illerinde yatırımların ve istihdamın teşviki için devletin bir şeyler yapması beklenir. Devlet daha önce olağanüstü hal kanunu kapsamındaki iller ile kalkınmada öncelikli iller listesinde yer alan iller için değişik vergi teşvikleri uygulamak için bir kanun çıkarmıştı. Bu kanunun süresi geçen yıl doldu. Hükümet yeni bir teşvik kanunu hazırlama çalışmalarını başlattı. Bu defa IMF engeli çıktı. Teşvik Kanunu'nun faturasına IMF itiraz etti. Yeni bir kanun hazırlığı uzun sürdü.
Nihayet 36 ilin yararlanabileceği bir Teşvik Kanunu TBMM'den geçti.
Bu 36 il, kişi başı (GSYİH) milli geliri 1.500 doların altında olan, Türkiye'nin en fakir illeri. Devlet Planlama Teşkilatı illeri fakirlik sırasına koydu. Kişi başı milli gelirin 1.500 dolar ve daha düşük olduğu 36 ili belirlendi. Bu illerin tamamında aşağıdaki teşvik tedbirlerinin uygulanması uygun görüldü:
(I) Bu illerde organize sanayi bölgelerindeki işyerlerinde işçi çalıştıranlar (1) İşçilerin ücretleri üzerinden hesaplanan Gelir Vergisi'ni ve de (2) İşçilerin sigorta primlerinin işveren hissesini ödemeyecekler. Bu vergi ve primlerin yüzde 100'ü Hazine tarafından karşılanacak.
Organize sanayi bölgeleri dışındaki işyerlerinde vergi ve primin sadece yüzde 80'ini Hazine karşılayacak.
(II) En az 10 işçi çalıştıran işletmelerin elektrik enerjisi giderlerinin yüzde 20'sini Hazine ödeyecek.
(III) En az 10 kişilik istihdam öngören yatırımlara girişen gerçek ve tüzel kişilere, Hazine'ye, katma bütçeli kuruluşlara, belediyelere ve özel idarelere ait arsa ve arazi bedelsiz olarak devredilecek.
Kanunu eleştirenler şunları söylüyor: (1) Teşvikte 1.500 dolar sınırı sübjektif bir sınırdır. Kişi başı geliri 1.506 - 1.550 dolar olan illerin teşvikten yararlanamaması doğru değildir. Afyon, Düzce, Uşak gibi iller teşvikten yararlanırken, Tunceli, Kastamonu, Elazığ gibi illerin kapsam dışı kalması yanlıştır. (2) Fakir 36 ilin hepsi aynı fakirlikte değil. Kişi başı milli geliri 1.500 dolar olan il ile, 600 dolar olan ile aynı teşvikler uygulanır ise, fakir illere giden olmaz. Teşvikler illerin fakirliğine göre kademeli biçimde uygulanmalıdır. (3) Aynı il sınırları içinde yeni yatırımlar teşvikten yararlanırken eski yatırımların yararlanamaması aynı üretimi yapan işletmeler arasında büyük bir maliyet farkına yol açacaktır. Haksız rekabete neden olacaktır.
Diyarbakır'da binin üzerinde işçi çalıştıran Aykıl Tekstil'in sahibi Mustafa Aykıl diyor ki: "Şırnak ile Uşak'a aynı teşvikleri verirseniz kimse Şırnak'a gitmez. Uşak'ta yatırım yapar. Daha önceki (4325 sayılı) kanun da çok sayıda ilde, aynı teşviklerin uygulanmasını hedef aldığından başarılı olamadı."
Şırnak Ticaret Odası Başkanı Kamil İlhan diyor ki: "Şırnak'ta sanayi yok. Koruculuk kent halkının tek geçim kaynağı oldu. Koruculuk bittikten sonra Şırnak sanayileşemez ise, kent halkının göçten başka yapacağı şey yoktur."
Diyarbakır Ticaret Odası Başkanı Kudbettin Arzu diyor ki: "Yirmi yılda beş bin köy boşaldı. Çatışmaların bitmesinden bu yana herkes Doğu'nun kalkınmasından söz ediyor. Bunları duyanlar Doğu'ya bir şeyler yapıldığını sanıyor. Bugüne kadar açıklanan ve uygulanan paketlerin hepsi boş çıktı..."
Morali bozmayalım ama, Doğu Anadolu'da durum budur...
Hükümet "daha fazla verebilir mi idi?" ...Veremezdi. Bugünkü şartlarda verebileceğini verdi. Ama sadece bu teşvikler ile de Doğu'nun kalkınacağını beklemek hayaldir.
Yatırım ve istihdam teşviklerinden yararlanacak 36 il (kişi başı ortalama milli gelirin 1.500 dolar ve daha düşük olduğu iller):
Kırşehir, Sinop, Giresun, Amasya, Uşak, Malatya, Sivas, Tokat, Diyarbakır, Afyon, Bartın, Erzincan, Osmaniye, Düzce, Çankırı, Siirt, Gümüşhane, Ordu, Erzurum, Batman, Bayburt, Şanlıurfa, Mardin, Aksaray, Adıyaman, Kars, Van, Iğdır, Yozgat, Ardahan, Hakkari, Bingöl, Bitlis, Şırnak, Muş ve Ağrı.