FEER hesabıyla dolar 1.32 YTL
Mülkiyeli büyüğüm Cahit Kayra, “Dolar fiyatı 1.15’lerde nasıl tutunuyor? Bunu birileri anlatsa da bilsek“ dedi. Sonra da bir beyit okudu: “Halletmediler bu lugazın (bilmecenin) sırrını kimse / Çok kafile geçti fudaladan (akıllı yazarlardan), ulemadan.”
Büyüğümüzün emrini vazife bilerek konuyu incelemeye başladım.
Önce “fudala” takımınden eski Merkez Bankası Başkanı Gazi Erçel’in “anlatım”ını buldum.
Gazi Erçel, geçen hafta IMF İcra Direktörleri Kurulu toplantısına sunulan bir çalışmaya dayalı olarak şunları söylüyor:
(1) ABD doları 2002 yılından bu yana yüzde 25 değer yitirmiştir.
(2) Orta dönemde doların değeri daha fazla düşmeyecektir.
(3) Euro değer yitirecektir.
Gazi Erçel, IMF’nin “rekabetçi denge kuru” hesaplama metodunu kullanarak YTL’nin durumunu da değerlendiriyor.
2004 yılında IMF’nin Türkiye için hesapladığı denge kurunu bugüne uzatıyor.
(1) Haziran 2008 itibariyle YTL değerinin yüzde 30-35 oranında denge kurundan uzaklaştığını,
(2) Göreli fiyatların ağırlıklı ortalaması da hesaba katıldığında denge kurundan yüzde 35-45 dolayında bir sapma görüldüğünü belirtiyor.
Burger hesabı 1.44 YTL
Acaba “fudala”dan Ege Cansen ne diyor diyerek yazdıklarını tekrar gözden geçirdim. Ege Cansen, The Economist dergisinin “Big Mac” denilen hamburger fiyatları kıyaslama metoduyla 1 doların bugün 1.44 YTL olması gerektiğine işaret ediyor.
Yerli “fudala”nın değerlemelerinin üzerine bir de “yabancı” değerleme arayışına girdim. Amerika’nın “ulema” takımından ekonomi profesörleri William R. Cline ile John Williamson‘un 23 Temmuz 2008 tarihinde yayımlanmış ortak bir “anlatım”ını buldum. Bu iki hoca, ABD’deki “Peterson Institute” için yaptıkları çalışmada değişik ülkelerin paralarının “temel denge kuru”nu hesaplamışlar.
İngilizce “fundamental equilibrium exchange rate” (FEER) denilen bu denge kuru, bir ülkede paranın dış dengesinin (sürdürülebilir cari açığın) ve de iç dengesinin (düşük enflasyonda, tam istihdamın) kurulmasını ve korunmasını sağlayacak döviz kuru olarak tanımlanıyor.
1.32 YTL olmalıymış!
İki hocanın “anlatımına göre”:
(1) 2008 Şubat ayındaki (ilişkide bulunduğu tüm ülkeler ve dış ticaretinin dağılımı dikkate alınarak) dış ticaret rakamlarına göre yapılan bir hesaplamada, YTL dolara karşı yüzde 13 oranında değerlidir.
(2) Dolarla sürdürülen ikili dış ticaret ilişkileri esas alınarak yapılan hesaplamaya göre, YTL dolara karşı yüzde 8.5 oranında değerlidir.
(3) FEER (temel denge kuru) hesabıyla ise (1-15 Temmuz arasındaki veriler dikkate alındığında), YTL dolara karşı yüzde 7 oranında değerlidir. 1 doların en az 1.32 YTL’den satılması gerekir.
Sayın okuyucularıma (Cahit Kayra büyüğümüzün emri üzerine) kendi yorumumu eklemeden “fudala”nın ve “ulema”nın “anlatımları”nı aktardım.
