Dün ben bu yazıyı yazmaya başlarken Fiskobirlik yöneticileri Başbakan’dan randevu almak için Çırağan Sarayı’nın koridorlarında bekliyordu. Fındıkçılar, bu toplantı sonunda Başbakan’ın fındık fiyatını açıklamasını bekliyordu.
Fındıkçılar fiyat beklerken ben de Giresun Ziraat Odası Başkanı Özer Akbaşlı ile fındıkçıların durumunu konuşuyordum. Nasıl konuşmayayım? Borcu olan, paraya sıkışan fındıkçılar, daha fazla bekleyemediklerinden, mecburiyetten 2008 ürünü kabuklu fındığın kilosunu 3 YTL’den satmaya başlamıştı.
Halbuki geçen yıl hükümet 5 YTL destekleme fiyatı açıklamış ve TMO isteyenin fındığını bu fiyattan satın almıştı.
Fındıkta “destekleme fiyatı” önemlidir. Ama fiyat ilan etmekle iş bitmez. Desteklemede görevlendirilecek kuruluşun (1) Parası olacak, (2) Deposu olacak, (3) Kapısına gelen fındıkçıyı bekletmeden tüm malını satın alacak ve parasını peşin ödeyecek.
Top Başbakan’da
Başbakan’ın fındık konusunda 2 farklı teklif arasında karar vermekte zorlandığı anlaşılıyor.
1) İlk teklif şu: Geçen yılki gibi TMO önderliğinde destekleme devam etmelidir. Fiskobirlik TMO adına alım yapabilmelidir. Geçen yılın 5 YTL olan destekleme fiyatı üzerine enflasyon zammı eklenerek kabuklu fındığın kilo fiyatı 5.50-5.70 YTL dolayında ilan edilmelidir.
2) İkinci teklif ise şu: Taban fiyatı ile prim ödemesi sistemi getirilmelidir. Bu konuda 4 alternatiften biri seçilebilir: 3.0 taban fiyatı + 1.5 prim, 3.5 taban fiyatı + 1.5 prim, 3.0 taban fiyatı + 1.0 prim, 4 taban fiyatı + 1.0 prim.
Fındık toplandı. Prim uygulaması gibi farklı bir uygulamayı bu günden sonra hayata geçirmek çok zor. Bu durumda “mecburiyet”ten eski uygulama devam edecek.
Başbakan’a yakın kaynaklar Başbakan’ın fındığa bu yıl 5.50 YTL ödenmesini uygun gördüğünü belirtiyor... Desteklemenin TMO tarafından sürdürüleceği, TMO’ya teslim edilen fındığa yüzde 30 avans ödeneceği, üreticinin kalan alacağının taksitlendirileceği söyleniyor.
Bu tür bir uygulamada depo sorunu olmayacak ama TMO’nun alım için gerekli parayı bulması sorun teşkil edecek. Çünkü TMO’nun destekleme faturası için en az 1.5 milyar YTL’ye ihtiyacı var.
5.50 YTL üreticiyi mutlu eder
Yazının başında belirttiğim gibi, dün akşamüzeri saat 17.30’da ben bu yazıyı yazarken Giresun sokaklarında üretici elinde çuval geziniyor, fındığını 3 YTL’den satın alacak tüccar arıyordu.
Bu 3 YTL fiyat nereden çıktı diye sordum soruşturdum. Öğrendiğime göre, ihracatçı tüccar fındık dalda iken iç fındık için tonu 5 bin dolardan ihracat bağlantısı (alivre satış) yapmış.
2 kg kabuklu fındıktan 1 kg iç fındık elde edilir. Kilosu 5.00 dolardan ihracat bağlantısı yapılan iç fındıktan tüccarın eline iç fındık satışı karşılığı 4.60 dolar geçer. 4.60 dolarlık iç fındık elde edebilmek için kabuklunun kilo fiyatının 2.30 dolar olması gerekir. Dün dolar 1.19 YTL’den satıldığına göre, alivre satış yapan tüccar için 3 YTL fiyat bile fazladır. Tüccarın 2.75 YTL’den fındık toplaması gerekir.
Başbakanın fındık fiyatı belirlemede neden zorlandığını açıklıkla görülüyor. İhracatçıyı, sermaye sahiplerini, finans kesimini mutlu etmek için fındık fiyatının 3-4 YTL olması, fındık üreticisini mutlu etmek için ise fiyatın 5.0 YTL’nin üzerine çıkarılması gerekiyor.
Başbakan gerçekten fiyatı 5.50 YTL olarak belirlediyse, fındık üreticisi mutlu olacak... Ama biz fındık sorununu tartışmayı sürdüreceğiz. Çünkü fiyat belirlemekle sorun çözülmüyor. Daha da karmaşık hale geliyor.